آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ايمان سه مرتبه دارد؛ 1- ايمان تقليدى؛ یعنی به تقلید بزرگترها مؤمن شویم. 2- ايمان استدلالى؛ كه فرد مؤمن با دليل و برهان به ايمان دست مى يابد. 3- ايمان توأم با يقين؛ که فرد مؤمن با یقین به حقيقت راه پيدا مى كند؛ که این خود یا از طریق برهان و یا از طريق مشاهده می باشد. امام علی(ع) می فرماید «نمى چشد فردى طعم ايمان را مگر اين كه یقین کند که ضرر رساننده و نفع رساننده خداست». در روایت پیامبر(ص) آمده است که یقین همه ایمان و کمترین چیزی است که به انسان ها داده شده است.

ايمان و تصديق خالق داراى مراتبی است و شدت و ضعف دارد، ايمان سه مرتبه دارد:
1ـ ايمان تقليدى؛ یعنی چون بزرگترهای ما یا والدین ما يا فرد مطمئنى مؤمن شده است من هم مؤمن مى شوم. اين نوع ايمان در شأن يك مؤمن واقعى نيست؛ زيرا كه بسيار زود در اثر وقوع حادثه اى يا اشكال مستشكلى فرو مى ريزد!
2ـ ايمان استدلالى؛ كه فرد مؤمن با دليل و برهان به ايمان دست مى يابد. اين ايمان هر چند قوى هم باشد ولى در اثر القاءات و اشكال ها متزلزل شده و كم كم وسوسه در قلب او پيدا مى شود و در نهايت پاى اين گونه استدلاليان چوبين بوده و سخت بى تمكين و غير قابل اتكاء است!
3ـ ايمان توأم با يقين؛ كه فرد مؤمن به مرحله اى مى رسد كه به حقيقت علم، راه پيدا مى كند؛ زيرا راه صحيح همین است و جز اين نيست. البته ايمان توأم با يقين دو گونه است: يك وقت علم را از طريق استدلال و برهان به دست آورده و مى داند كه مطلب همين است، اين خوب است ولى بزرگان، سالكين و پرهيزگاران، ايمان توأم با يقين را از طريق مشاهده به دست آورده اند نه از طريق استدلال؛ يعنى با از بين بردن حجاب هاى دنيوى و دورى از آنها. اين ايمان با بادهاى تند القاءات ملحدين و ايرادات آنها فرو نمي ريزد.(1) و كسى كه به اين مرحله از يقين نرسد، طعم ايمان را نچشيده است.
حضرت على(عليه السلام) مي فرمايد: «فردى از شما طعم ايمان را نمى چشد تا اين كه علم و يقين پيدا كند كه آنچه به او مى رسد خطا نبوده و آنچه خطا است به او نمى رسد».(2)
و در روايتى ديگر امام علی(عليه السلام) اين كلمات را بسيار تكرار می کردند و سپس می فرمودند: «اَنَّ الضَّارَّ النَّافِعَ هُوَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ»(3)؛ (نمى چشد فردى طعم ايمان را مگر اين كه بداند ضرر رساننده و نفع رساننده فقط خداوند عزوجل است). ولى ما كجا و اين ايمان كجا، به قول ملّا محمدمهدى نراقى: «يقين اشرف فضائل خُلقيه و مهمترين آنها است. يقين، افضل كمالات نفسانى و اعظم آنها است. يقين كبريت احمرى است كه به جز بزرگان، عرفا، فرزانگان و اكابر حكماء آن را به دست نمى آورند و كسى كه به اين مرحله رسيد به رتبه عالى و سعادت عظمى نائل شده است».(4)
در روايتى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) رسيده «اَقَلُّ مَا اُوتِيتُمُ اليَقِينُ»(5)؛ (يقين، كمترين چيزى است كه [در اين عالَم] به شما داده شده است) و در روايت ديگر از آن بزرگوار است: «اَليَقِينُ، اَلاِيمَانُ كُلُّهُ»(6)؛ (يقين، همه ايمان است)؛ يعنى ايمان، داراى مراتبى است و هر مؤمنى مرتبه اى از اين كمال را دارد؛ ولى فردى كه به درجه يقين رسيد تمام ايمان را به دست آورده است.(7)