آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره اوصاف «متقين» مي فرمايد: «هرگاه يكى از آنها ستوده شود، به هراس مى افتد و مى گويد: من از ديگران نسبت به خود آگاه ترم و پروردگارم به نفس من از خود من آگاه تر است ...». آری مدح در متقين تأثير نكرده بلكه مدح باعث بيدارى آنها مى شود؛ مدح متقين باعث انتقاد آنها از خود می شود چراکه متقين در مقام خودشناسى حرکت می کنند و وقتى خود را شناختند از مدح ديگران خشنود نشده و به نقد خود مى پردازند.

امام علي(عليه السلام) در فرازي از خطبه متقين در بيان اوصاف متقين مي فرمايد: «اِذَا زُكَّىَ اَحَدُهُمْ خَافَ مِمَّا يُقَالُ لَهُ فَيَقُولُ أَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِى مِنْ غَيْر‍ِی وَ رَبِّى اَعْلَمُ مِنّى بِنَفْسِى، اَللّهُمَّ لَاتُؤاخِذْنِى بِمَا يَقُولُونَ وَ اجْعَلْنِى أَفضَلَ مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْلِى مَا لَايَعْلَمُونَ»؛ (هرگاه يكى از آنها [متقين] ستوده شود، از آنچه بر او گفته مى شود به هراس مى افتد و مى گويد: من از ديگران نسبت به خود آگاه ترم و پروردگارم به نفس من از خود من آگاه تر است [مى گويد] خدايا! مرا به آنچه مى گويند مگير و مؤاخذه مكن! و مرا بهتر از آنچه گمان مى كنند قرار ده، و آنچه را از اعمالم نمى دانند بيامرز!). از فراز بالا به دست مى آيد كه:
1ـ مدح مداحان و ثناء ثناخوانان در متقين تأثير نكرده و عوض نمى شوند، بلكه مدح باعث بيدارى آنها مى شود كه مبادا از جاده خارج شوند!
2ـ متقين نقّاد خويشتن هستند، وقتى مدح مى شنوند، به انتقاد از خود مى پردازند.
3ـ متقين در مقام خودشناسى پيشرفته و خود را شناخته اند و اين خودشناسى و معرفت نفس زيربناى دو خصلت قبل است، وقتى خود صفت وجودى خود را شناختند از مداحى ديگران خشنود نشده و به نقّادى از خود مى پردازند.(1)