پاسخ اجمالی:
بسیج در حقیقت بروز یک وظیفه دینی و ملی یک ملت برای دفاع از کیان خود است و از «ضرورت دفاع» سرچشمه می گیرد. «جهاد دفاعی» و «جهاد برای حمایت از مظلومان» بر همه مسلمانان در برابر هجوم دشمنان به كشورهاى اسلامى و مرزهاى آن واجب است. صدر اسلام نیز که پیامبر خدا(ص) سپاه منظم و حرفه ای نداشت، دفاع یک وظیفه همگانی بود و مردم در زمان جنگ برای دفاع از کیان اسلامی بسیج می شدند.
پاسخ تفصیلی:
امام خمینی(ره) و تشکیل بسیج مردمی
میدانهای متنوع مأموریّت بسیج مردمی
بسیج به شکل امروزی که از آن به عنوان «بسیج مستضعفین» و «حشد الشعبی» یاد می شود، در حقیقت بروز وظیفه اسلامی - ملی همگانی یک ملت برای دفاع از کیان دینی و ملی خود است و از ضرورت دفاع سرچشمه می گیرد که اسلام تاکید بسیار زیادی به آن دارد. بسيج در نظر كارشناسان جهانی مولودی جديد است که نمي توانند آن را بشناسند، اما خاستگاه فکری و فرهنگی آن آیات قرآن و سیره پیامبر(صلی الله علیه وآله) و اهل بیت(علیهم السلام) می باشد.
در صدر اسلام که پیامبر(صلی الله علیه وآله) سپاه منظم و حرفه ای نداشت، دفاع یک وظیفه همگانی بود و مردم در زمان جنگ برای دفاع از کیان اسلامی بسیج می شدند. پیامبر(ص) در زمان جنگ مردم را جمع می کرد و برای مقابله با دشمن همه آنها را بسیج می نمود و با صاحب نظران برای مقابله با دشمن مشورت می کرد. نمونه بارز آن را در جریان جنگ أحزاب می توان مشاهده کرد که پیامبر(ص) بعد از مشورت با اصحابش، وقتی بنا شد برای مقابله با دشمن خندقی حفر شود، همه مسلمانان را بسیج کرده و هر ده نفر را مأمور حفر 40 ذراع (حدود 20 متر) از خندق كرده بود؛ و خود نيز شخصاً با آنها همكارى مى كرد.(1) همه مسلمانان وظایفی که به آنها سپرده شده بود را به درستی انجام دادند و در نهایت با اینکه تعداد دشمنان اسلام بسیار بیشتر از مسلمانان بود، اما مسلمانان در این جنگ پیروز شدند و این نشان می دهد در هر کاری که همه مردم برای انجام آن بسیج شوند و با اخلاص و همدلی تلاش کنند قطعا به نتیجه می رسد.
در راستای دفاع همه جانبه از کیان اسلامی، در آیات قرآن بر ضرورت بسیج و آمادگی مسلمانان برای جهاد تاکید بسیاری شده است. در حقیقت دفاع از اسلام و حفظ استقلال آن و حفاظت از مرزهای آن در مقابل دشمنان یک اصل ثابت در قرآن است. خداوند در آیه 60 سوره انفال می فرماید: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» ؛ (و در برابر دشمنان هر قدر توانايى داريد از نيرو و قدرت آماده سازيد). بسیج نیز بر اساس همین اصل قرآنی شکل گرفته و اسلام این اصل را تبیین کرده و صورت ها و اشکال مختلف عمل به آن را بر اساس مقتضیات زمان قرار داده است.(2) كلمه «قوة» در این آیه یک كلمه كوچك اما پر معنايى است که نه تنها وسائل جنگى و سلاحهاى مدرن هر عصرى را در بر مى گيرد، بلكه تمام نيروها و قدرتهايى را كه به نوعى از انواع در پيروزى بر دشمن اثر دارد شامل مى شود، اعم از نيروهاى مادى و معنوى.(3)
اصولا جهاد در اسلام براى چند هدف مشخص تشریع شده است که در دو مورد از آنها «ضرورت حضور و سازماندهی همگانی در جهاد»، مفهوم بسیج مردمی را آشکار و نمایان می کند؛ این موارد عبارتند از:
الف) جهاد ابتدايى آزادى بخش: خداوند دستورها و برنامه هايى براى سعادت و آزادى و تكامل و خوشبختى و آسايش انسانها طرح كرده است، و پيامبران خود را موظف ساخته كه اين دستورها را به مردم ابلاغ كنند، حال اگر فرد يا جمعيتى بر سر راه دعوت انبياء موانعى ايجاد نمايند، آنها حق دارند نخست از طريق مسالمت آميز و اگر ممكن نشد با توسل به زور اين موانع را از سر راه دعوت خود بردارند و آزادى تبليغ را براى خود كسب كنند. همچنين اگر كسانى مؤمنان را تحت فشار قرار دهند كه به آيين سابق باز گردند براى رفع اين فشار جهاد ابتدایی جایز خواهد بود.
ب) جهاد دفاعى: آيا صحيح است وقتی كسى به انسان حمله می كند، او از خود دفاع ننمايد؟ يا ملتى متجاوز و سلطه گر هجوم بر ملت ديگر ببرند و آنها دست روى دست گذارده نابودى كشور و ملت خويش را تماشا كنند؟ در اينجا تمام قوانين آسمانى و بشرى به شخص يا جمعيتى كه مورد هجوم واقع شده حق مى دهد براى دفاع از خويشتن به پا خيزد و آنچه در قدرت دارد به كار برد، و از هر گونه اقدام منطقى براى حفظ موجوديت خويش فروگذار نكند. اين نوع جهاد را «جهاد دفاعى» مى نامند.
ج) جهاد براى حمايت از مظلومان: شاخه ديگرى از جهاد كه در آيات ديگر قرآن به آن اشاره شده، جهاد براى حمايت از مظلومان است، در آيه 75 سوره نساء مى خوانيم: «وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيراً» ؛ (چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و كودكانى كه [بدست ستمگران] تضعيف شده اند پيكار نمى كنيد، همان افراد [ستمديده اى] كه مى گويند: خدايا! ما را از اين شهر [مكه] كه اهلش ستمگرند بيرون ببر، و براى ما از سوى خود، وليى قرار ده، و براى ما از سوى خود يار و ياورى معين فرما). قرآن از مسلمانان مى خواهد كه هم در راه خدا و هم مستضعفان مظلوم، جهاد كنند، و اصولا اين دو از هم جدا نيستند و با توجه به اينكه در آيه فوق قيد و شرطى نيست، اين مظلومان و مستضعفان در هر نقطه جهان باشند، بايد از آنها دفاع كرده و نزديك و دور، داخل و خارج كشور تفاوت نمى كند. اين دستور يكى از ارزشمندترين دستورات اسلامى است كه از حقانيت اين آيين خبر مى دهد.
د) جهاد براى محو شرك و بت پرستى: شرك و بت پرستى نه دين است و نه آيين و نه محترم شمرده مى شود، بلكه يك نوع خرافه و انحراف و حماقت و در واقع يك نوع بيمارى فكرى و اخلاقى است كه بايد به هر قيمت كه ممكن شود آن را ريشه كن ساخت.(4)
در بین این اهدافی که بیان شد «جهاد برای دفاع» و «جهاد برای حمایت از مظلومان» در عصر حاضر از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دفاع بر همه مسلمانان در برابر هجوم دشمنان به كشورهاى اسلامى و مرزهاى آن واجب است، و منحصر به كشورى نيست كه انسان در آن زندگى مى كند، بلكه همه مسلمين دنيا بايد در برابر هجوم اجانب به كشورهاى اسلامى يا مقدّسات مسلمانان مدافع يكديگر باشند، خواه از طريق بذل مال باشد يا جان يا هر وسيله ديگر. در اين امر احتياج به اذن حاكم شرع نيست، ولى براى نظم و هماهنگى برنامه هاى دفاعى بايد در صورت امكان فرمانده يا فرماندهان آگاه و مورد اعتمادى را با نظر حاكم شرع تعيين كنند(5)؛ زیرا بدون شک جهاد و آمادگی در برابر دشمن، بدون سازماندهى و تهيه ساز و برگ مناسب و اسلحه روز امكانپذير نيست(6) و قطعا تک تک مردم به تنهایی نمی توانند این کار را انجام دهند و حکومت اسلامی نیز بدون حمایت مردم کاری از پیش نمی برد، در نتیجه لازم است حکومت با نظر حاکم شرع برای این کار برنامه ریزی کند و مردم را برای دفاع در برابر تهاجمات دشمن آموزش دهد.
امام خمینی(ره) و تشکیل بسیج مردمی
تشکیل بسیج یکی از بهترین راه ها برای دفاع از میهن و سرزمین های اسلامی بود که توسط امام خمینی(قدس سره) صورت گرفت؛ ایشان به خاطر تاکیدهای فراوانی که اسلام بر ضرورت آمادگی برای دفاع از کیان اسلامی دارد بسیج را تشکیل داد و بارها در سخنان خود بر الهی بودن و اسلامی بودن آن و اهمیت و نقش آن برای پیروزی و پیشرفت تاکید داشتند. به عنوان مثال در یکی از سخنانشان فرمودند: «بسيج شجره طيبه و درخت تناور و پر ثمري است كه شكوفه هاي آن بوي بهار وصل و طراوت يقين و حديث عشق مي دهد، بسيج مدرسه عشق و مكتب شاهدان و شهيدان گمنامي است كه پيروانش بر گلدسته هاي رفيع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند. بسيج ميقات پا برهنگان معراج انديشه پاك اسلامي است كه تربيت يافتگان آن، نام و نشاني در گمنامي و بي نشاني گرفته اند».(7) در جای دیگر نیز تاکید داشتند که سنگ بناي بسيج بر حكم فقهي و جهادي استوار است؛ جهادي كه مبتني بر روحيه دفاعي باشد و نه تهاجمي يا جهان گشايي...، هر گاه قوه ايمان در ملتي زنده شود، همگان را به قيام الله فرا مي خواند و مي تواند سرتاسر يك كشور را بسيج نمايد، معيار حركت بسيج هم همين اسلام و درك مفاهيم عاليه آن است.(8)
سخن آخر: (میدانهای متنوع مأموریّت بسیج مردمی)
در پایان لازم به ذکر است که بسیج مردمی و دفاع همگانی اختصاص به امور نظامی ندارد و همانطور که دشمنان اسلام برای ضربه زدن به دین فقط به جنگ نظامی اکتفا نمی کنند و در امور فرهنگی و اقتصادی و... نیز سعی می کنند به اسلام ضربه بزنند، توده های مردم و نیروهای مخلص و با ایمان نیز لازم است در همه زمینه ها کار جهادی انجام دهند و نقشه های دشمن را نقش بر آب کنند؛ چنانکه اميرمؤمنان(عليه السلام) در عهدنامه مالك اشتر بر نقش توده مردم در همه امور تأكيد مى كند و مى فرمايد: «إِنَّمَا [عَمُودُ] عِمَادُ الدِّينِ وَ جِمَاعُ الْمُسْلِمِينَ وَ الْعُدَّةُ لِلْأَعْدَاءِ الْعَامَّةُ مِنَ الْأُمَّة» (9)؛ (به يقين ستون دين، و سبب اجتماع مسلمانان و ذخيره دفاع از دشمنان، تنها «توده مردم» هستند). به يقين همانگونه كه توده مردم در عرصه جهاد بر ضدّ دشمن نقش اساسى دارند، در امور فرهنگی و جهاد سازندگى و توسعه اقتصادى نيز نقش آنان انكارناپذير است.(10)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.