آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیه 275 سوره «بقره» جزای ربا خواران را خلود در جهنم بیان می کند، درحالی که این عذاب مخصوص كسانى است كه بى ايمان از دنيا می روند. پاسخ این اشکال به دو صورت بیان شده است: 1- گناه ربا خواری چنان عظیم است که موجب می شود ربا خواران بی ایمان از دنیا بروند. 2- خلود را به معنای «جاودانگی» نگیریم، بلکه به معنای زمان بسیار طولانی در نظر گرفته شود.

خداوند در آیه 275 سوره بقره «اَلَّذينَ يَأكُلونَ الرِّبوا لايَقومونَ اِلاّ كَما يَقومُ الَّذى يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ المَسِّ ذلِكَ بِاَنَّهُم قالوا اِنَّمَا البَيعُ مِثلُ الرِّبوا و اَحَلَّ اللّهُ البَيعَ و حَرَّمَ الرِّبوا فَمَن جاءَهُ مَوعِظَةٌ مِن رَبِّهِ فَانتَهى فَلَهُ ماسَلَفَ و اَمرُهُ اِلَى اللّهِ و مَن عادَ فَاُولئكَ اَصحـبُ النّارِ هُم فيها خالِدون»؛ (کسانی که ربا می خورند برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماسّ شیطان، دیوانه شده [و نمی تواند تعادل خود را حفظ کند گاهی زمین می خورد، گاهی بپا می خیزد]. این به خاطر آن است که گفتند: داد و ستد هم مانند ربا است در حالی که خدا بیع را حلال کرده و ربا را حرام! و اگر کسی اندرز الهی به او رسد و [از رباخواری] خودداری کند سودهایی که در سابق [قبل از نزول حکم تحریم] به دست آورده مال اوست و کار او به خدا واگذار می شود [و گذشته او را خواهد بخشید] امّا کسانی که بازگردند [و بار دیگر مرتکب این گناه شوند] اهل آتشند و همیشه در آن می مانند)، جزای ربا خواران را خلود در جهنم بیان می کند؛ لکن در اينجا سؤالى مطرح است و آن اينكه: خلود ـ يعنى جاودانگى در دوزخ ـ ويژه كسانى است كه بى ايمان از دنيا بروند، ولى آنها كه با ايمانند و مرتكب گناهانى شده اند هرگز خلود در دوزخ ندارند، هنگامى كه كيفر گناهان خود را ديدند و ناخالصى هاى آنها برطرف شد و شايسته بهشت شدند رهايى مى يابند و مشمول عفو الهى مى شوند؛ پس چرا در اين آيه براى ربا خواران خلود و جاودانگى در دوزخ ذكر شده است؟
در پاسخ اين سؤال دو راه حل وجود دارد: نخست اينكه گناه ربا خوارى آن چنان عظيم است كه ربا خواران دنياپرست و از خدا بى خبر، سرانجام بى ايمان از دنيا مى روند، همان گونه كه درباره ريختن خون بى گناهان در قرآن مجيد آمده كه آنها نيز گرفتار خلود و جاودانگى در دوزخ مى شوند: «وَ مَنْ يَقتُلْ مُؤمِنـًا مُتَعَمِّدًا فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمَ خـالِدًا فِيهَا».(1)
ديگر اينكه خلود هميشه به معناى «جاودانگى» نيست بلكه گاه به معناى زمان بسيار طولانى مى آيد که ممكن است معناى دوم مجازى باشد كه با قرينه آمده، يا يكى از معانى حقيقى اين واژه باشد. در اين صورت نشان مى دهد كه مجازات و كيفر رباخواران اگر با ايمان از دنيا بروند بسيار طولانى است.(2)