آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

جمعى از حفاظ معروف اهل سنت از جمله: حاكم، ذهبى، فخر رازى، ابن كثير و سيوطي و ... در كتابهايشان ذكر كرده اند: هنگامى كه آيه «اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْم هاد» نازل شد پيامبر(ص) خود را «منذر» و علي(ع) را «هادي» معرفي كرد و فرمود: «اى على! بعد از من، هدايت يافتگان به وسيله تو هدايت مى شوند». البته این حدیث با عبارات متعددی نقل شده که بیانگر آن است كه پيامبر(ص) اين سخن را در موارد متعدد و با بيانات مختلفى بيان كرده اند.

در تفسير الدّر المنثور كه از معروف ترين تفاسير اهل سنت است [نوشته جلال الدين سيوطى متوفاى سال 910 هـ. ق که بر اساس تفسير آيات و روايات بنا شده است] روايات متعددى در تفسير اين آيه از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) نقل شده است. از جمله:
1ـ از ابن جرير و ابن مردويه و ابونعيم و ديلمى و ابن عساكر و ابن نجار نقل مى كند: «لَمّا نَزَلتْ اِنّما اَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلَّ قَوْم هاد وَضَعَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله) يَدَهُ عَلَى صَدْرِهِ فَقال اَنَا الْمُنُذِرُ وَ اَوْمَاَ بِيَدِهِ اِلى مِنْكَبِ عَلِىٍّ(عليه السلام) فَقالَ: اَنْتَ الْهادِىُ يا عَلِى، بِكَ يَهْتَدِى الْمُهْتَدُونَ مِنْ بَعْدِى»(1)؛ (هنگامى كه آيه «اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْم هاد» نازل شد پيامبر(صلى الله عليه وآله) دستش را بر سينه خود گذاشت و فرمود: «منذر منم» و با دستش اشاره به شانه على(عليه السلام) كرد و فرمود: «هادى تويى اى على» بعد از من هدايت يافتگان به وسيله تو هدايت مى شوند).(2)
2ـ ابوبرزه اسلمى مى گويد از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) شنيدم كه درباره اين آيه [در حالى كه دستش را بر سينه خود گذاشته بود] فرمود: «اِنَما اَنْتَ مُنْذِر» و در حالى كه بر سينه على(عليه السلام) گذارده بود فرمود: «لِكُلِّ قوم هاد».(3)
3ـ در همان كتاب از عبدالله بن احمد و ابن ابى حاتم و طبرانى و حاكم و ابن مردويه و ابن عساكر از على(عليه السلام) نقل مى كند كه در تفسير آيه «اِنَما اَنْتَ مُنْذِرُ لِكُلِ قَوم هاد» فرمود: «رَسُولُ اللهِ الْمُنْذِرُ، وَ اَنَا الْهادِى»(4)؛ (رسول خدا(صلى الله عليه وآله) منذر است و من هادى هستم!)
4ـ در حديث ديگرى از ابن عباس مى خوانيم كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: «اَنَا الْمُنْذِرُ وَ عَلِىُّ الهادِى، وَ بِكَ يا عَلِىُّ يَهْتَدِى الْمُهْتَدُوْنَ!»؛ (منذر منم و على(عليه السلام) هادى است، اى على هدايت يافتگان به وسيله تو هدايت مى يابند!»
اين حديث را جمعى از حفاظ معروف اهل سنت از جمله حاكم در «مستدرك»، ذهبى در «تلخيص»، فخر رازى و ابن كثير در تفسير خود، و ابن صباغ مالكى در «فصول المهمه» و گنجى شافعى در «كفاية الطالب» و علامه طبرى در تفسير خود، و ابن حيان اندلسى در «بحر المحيط» و نيشابورى در تفسير خويش، و حموينى در «فرائد السمطين» و گروه ديگرى در كتابهاى تفسير خود آن را آورده اند.(5)
5ـ نويسنده كتاب «حبيب السّير» چنين مى گويد: قَدْ ثَبَتَ بِطُرُق مِتِعِدِّدَة اَنَّهُ لَمّا نَزَلَ قُوْلُهُ تَعالى: «اِنَّما اَنُتَ مُنْذِر وَ لِكُلِّ قَوْم هاد» قالَ(صلى الله عليه و آله) لِعَلِىِّ(عليه السلام): «اَنَا الْمُنْذِرُ، وَ اَنْتَ الْهادِىُ، بِكَ يا عَلِىُّ يَهْتَدِى الْمُهْتَدُونَ مِنْ بَعْدى!»(6)؛ (به طرق متعددى نقل شده هنگامى كه آيه «اِنَما اَنْتَ مُنْذِرُ لِكُلِ قَوْم هاد» نازل شد، پيامبر(صلى الله عليه و آله) به على(عليه السلام) فرمود: منذر منم و هادى تويى اى على!بعد از من هدايت يافتگان به وسيله تو هدايت مى شوند).
6ـ اين حديث را حموينى نيز از ابوهريره از على(عليه السلام)نقل كرده است.
7ـ در مستدرك حاكم اين حديث از ابوبريده اسلمى به شكل گسترده ترى نقل شده است فرمود: «دَعا رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله) بِالطَّهُورِ وَ عِنْدَهُ عَلِىُّ بْنُ اَبى طالِب فَاخَذَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله) بِيَد عَلِىٍّ بَعْدَ ما تَطَهَّرَ فَاَلْصَقَها بِصَدْرِهِ ثُمَّ قال: «اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرُ» وَ يَغنى نَفْسَهُ، ثُمَ رَدَّها اِلى صَدْرِ عَلِى ثُمَّ قالَ «وَ لَكُلِ قَوْم هاد»، ثُمَّ قالَ لَهُ اَنْتَ مَنارُ الاَنامِ وَ غايَةَ الْهُدى وَ اَميرُ الْقرّاء اَشْهَدُ عَلى ذلِكَ اِنَّكَ كَذلِكَ»(7)؛ (رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حالى كه على(عليه السلام) نزدش بود آب براى وضو طلب كرد و بعد از آنكه وضو گرفت دست على(عليه السلام) را گرفته به سينه خود چسبانيد سپس فرمود: منذر تويى [و منظور نفس مبارك خودش بود] سپس دست او را بر سينه على(عليه السلام) گذاشت سپس فرمود: «وَ لِكُلِّ قَوْم هاد» [يعنى على(عليه السلام)] و بعد افزود: تو چراغ فروزان مردم، و منتهاى هدايت، و امير قاريان قرآن[و آگاهان از اين كتاب آسمانى] هستى، من بر اين، گواهى مى دهم كه تو چنين هستى).
بعيد نيست كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) اين سخن را در موارد متعدد و با بيانات مختلفى بيان كرده باشد و تعبيرات مختلف احاديث بالا شاهد گوياى اين مطلب است.(8)