آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور از وجود قواعد و سنّت هاى كلّى آن است كه، اعمال افراد و جامعه هاى انسانى كه از روى اراده و اختيار آنها سر مى زند بازتاب هاى قهرى دارد که تاکیدی است بر تأثير و نفوذ اراده انسان در سرنوشت او و ربطی به مجبور بودن انسان ندارد.
 

با توجّه به يك نكته، پاسخ اين ايراد روشن مى شود، و آن اين كه: منظور از وجود قواعد و سنّت هاى كلّى آن است كه، اعمال افراد و جامعه هاى انسانى كه از روى اراده و اختيار آنها سر مى زند بازتاب هاى قهرى دارد.
مثلا اقوام مقاوم و آگاه و پرتلاش پيروز هستند، و افراد پراكنده و سست و ناآگاه محكوم به شكست و اين يك سنّت تاريخى است.
آيا اين قاعده كلّى مفهوم اش مجبور بودن انسان در چنگال حوادث تاریخى است؟ يا تأكيدى است بر تأثير و نفوذ اراده انسان در سرنوشت او؟!
اين درست به آن مى ماند كه بگوييم: اگر كسى غذاى مسمومى را بخورد بيمار يا تلف مى شود؛ اين قاعده كلّى به صورت يك اثر قهرى است و هرگز منافاتى با اصل اراده و اختيار انسان ندارد.(1)