آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عرفان و سیر و سلوک در واقع روش نزدیک شدن به خداوند و رسیدن به معرفت خداست و این کار بدون دور شدن از رذائل اخلاقی ممکن نیست؛ بنابر این «علم اخلاق» چون مى تواند به برطرف شدن رذائل اخلاقى كمك كند؛ يكى از پايه هاى عرفان الهى و مقدّمات آن خواهد بود.

در مورد رابطه «اخلاق» با «عرفان» و «سير و سلوك الى اللّه» مى توان گفت: «عرفان» بيشتر به معارف الهى مى نگرد، آن هم نه از طريق علم و استدلال، بلكه از طريق شهود باطنى و درونى، يعنى قلب انسان آنچنان نورانى و صاف گردد و ديده حقيقت بين او گشوده شود و حجابها بر طرف گردد كه با چشم دل ذات پاك خدا و اسماء و صفات او را ببيند و به او عشق ورزد.
بديهى است علم اخلاق چون مى تواند به برطرف شدن رذائل اخلاقى - كه حجابهايى است در برابر چشم دل - كمك كند؛ يكى از پايه هاى عرفان الهى و مقدّمات آن خواهد بود. و امّا «سير و سلوك الى اللّه» كه هدف نهايى آن، رسيدن به «معرفة اللّه» و قرب جوار او است، آن هم در حقيقت مجموعه اى از «عرفان» و «اخلاق» است. سير و سلوك درونى، نوعى عرفان است كه انسان را روز به روز به ذات پاك او نزديكتر مى كند، حجابها را كنار مى زند و راه را براى وصول به حق هموار مى سازد؛ و سير و سلوك برونى همان اخلاق است، منتها اخلاقى كه هدفش را تهذيب نفوس تشكيل مى دهد نه فقط بهتر زيستن از نظر مادّى.(1)