آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پيشوايان دینی در همه جا به فضائل اخلاقى دعوت مى كردند و خود الگوى زنده و اسوه حسنه اى در اين راه بودند. تا آنجا که پیامبر اسلام(ص) هدف بعثت خود را تکمیل فضایل اخلاقی می داند. علی(ع)  می فرمایند: «اگر ما اميد و ايمانى به بهشت و ترس و وحشتى از دوزخ، و انتظار ثواب و عقابى نمى داشتيم، شايسته بود به سراغ فضائل اخلاقى برويم، چرا كه آنها راهنماى نجات و پيروزى و موفقيّت هستند». در واقع هر فضيلت اخلاقى رابطه اى ميان انسان و خدا ايجاد مى كند و او را گام به گام به ذات مقدّسش نزديكتر مى سازد.

اين مسأله در احاديثى كه از شخص پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و همچنين از ساير پيشوايان معصوم(عليهم السلام) رسيده است با اهميّت فوق العاده اى تعقيب شده، كه به عنوان نمونه چند حديث پرمعناى زير را از نظر مى گذرانيم:
    1ـ در حديث معروفى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم:
    «اِنَّما بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ مَكارِمَ الأَخْلاقِ»؛ (من تنها براى تكميل فضائل اخلاقى مبعوث شده ام).(1)
    و در تعبير ديگرى: «اِنَّما بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ حُسْنَ الاَْخْلاقِ» آمده است.(2)
    و در تعبير ديگرى: «بُعِثْتُ بِمكارِمِ الاَخلاقِ وَمحاسِنِها» آمده است.(3)
    تعبير به «انّما» كه به اصطلاح براى «حصر» است نشان مى دهد كه تمام اهداف بعثت پيامبر(صلى الله عليه وآله) در همين امر يعنى تكامل اخلاقى انسانها خلاصه مى شود.
    2ـ در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى خوانيم كه فرمود: «لَوْ كُنّا لانَرْجُو جَنَّةً وَلانَخْشى نارَاً وَلاثَواباً وَلاعِقاباً لَكانَ يَنْبَغى لَنا اَنْ نُطالِبَ بِمَكارِمِ اْلاَخْلاقِ فَاِنَّها مِمّا تَدُلُّ عَلى سَبِيلِ النَّجاحِ»؛ (اگر ما اميد و ايمانى به بهشت و ترس و وحشتى از دوزخ و انتظار ثواب و عقابى نمى داشتيم، باز هم شايسته بود به سراغ فضائل اخلاقى برويم، چرا كه آنها راهنماى نجات و پيروزى و موفّقيّت هستند).(4)
    اين حديث بخوبى نشان مى دهد كه فضائل اخلاقى نه تنها سبب نجات در قيامت است بلكه زندگى دنيا نيز بدون آن سامان نمى يابد!
    3ـ در حديث ديگرى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است كه فرمود: «جَعَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ مَكارِمَ الاَْخْلاقِ صِلَةً بَيْنَهُ وَبَيْنَ عِبادِهِ فَحَسْبُ اَحَدِكُمْ اَنْ يَتَمَسّكَ بِخُلُق مُتَّصِل بِاللّهِ»؛ (خداوند سبحان فضائل اخلاقى را وسيله ارتباط ميان خودش و بندگانش قرار داده، همين بس كه هر يك از شما دست به اخلاقى بزند كه او را به خدا مربوط سازد).(5)
    به تعبير ديگر، خداوند بزرگترين معلّم اخلاق و مربّى نفوس انسانى و منبع تمام فضائل است، و قرب و نزديكى به خدا جز از طريق تخلّق به اخلاق الهى امكان پذير نيست! بنابراين، هر فضيلت اخلاقى رابطه اى ميان انسان و خدا ايجاد مى كند و او را گام به گام به ذات مقدّسش نزديكتر مى سازد.
    زندگى پيشوايان دينى نيز سرتاسر بيانگر همين مسأله است كه آنها در همه جا به فضائل اخلاقى دعوت مى كردند و خود الگوى زنده و اسوه حسنه اى در اين راه بودند؛ و همين بس كه قرآن مجيد به هنگام بيان مقام والاى پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)مى فرمايد: «وَاِنَّكَ لَعَلى خُلُق عَظِيْم»؛ (تو اخلاق عظيم و برجسته اى دارى!)(6)،(7)