آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

فقهای شیعه گفتن «آمین» پس از قرائت فاتحه را حرام و مبطل نماز دانسته اند. برخلاف مذاهب دیگر که آن را سنت مى پندارند. شیخ طوسى در «خلاف» می گوید: «گفتن آمین، نماز را باطل مى کند، چه آهسته باشد چه بلند». بر اساس روایات گفتن آمین نه جزء نماز است و نه امرى مستحب. عایشه در مورد وصف نمازپیامبر(ص) می گوید: «رسول خدا(ص) نمازرا با تکبیرو قرایت سوره حمد آغاز مى کرد و هنگام رکوع، سر خود را جلو مى آورد». در سایر روایات هم که به توصیف نماز پیامبر(ص) پرداخته، هیچ اشاره اى به گفتن آمین ندارد.
 

از اختصاصات شیعه است که لازم است پس از قرائت فاتحه، «آمین» گفته نشود، برخلاف مذاهب دیگر که آن را سنت مى دانند.(1)
شیخ طوسى در «خلاف» گوید: گفتن آمین، نماز را باطل مى کند، چه آهسته باشد چه بلند، در آخر حمد باشد یا قبل از آن، از سوى امام باشد یا مأموم در هر حال.
ابوحامد اسفراینى گفته است: اگر امام، پیش از مأمومین حمد را بخواند، براى آنان جایز نیست آمین بگویند و اگر گفتند باید حمد را دوباره بخوانند، برخى از شافعیان نیز بر این عقیده اند.(2)
دلیل بر اینکه آمین نه جزء نماز است و نه امرى مستحب است، روایاتى است که در بحثِ دست روى دست نهادن که کیفیتِ نماز پیامبر(صلى الله علیه وآله) را بیان مى کرد آوردیم، و تمام آنها از این لفظ خالى بود. در روایت ابوحمید ساعدى بود: چون به نماز بایستد، دستانش را تا نزدیک شانه ها بالا آورد، تکبیر بگوید، پس از استقرار اعضاى بدن، فاتحه بخواند، سپس تکبیر گوید، دست ها را تا محاذى شانه ها بالا آورد، سپس رکوع کند و کف دست ها را بر زانو بنهد.(3)
مى بینى که در این روایت اشاره اى به آمین گفتن و چیزى که خارج از قرائت است نیست و لفظ قرائت هم حاکى از آن نیست.
و نیز نقل شده که پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«چون به نماز ایستادى، رو به قبله بایست، تکبیر بگو، بعد آنچه از قرآن مى توانى بخوان.»(4)
در این هم اشاره اى به آمین گفتن نیست و آمین داخل در «آنچه از قرآن همراه توست» نیست.
در حدیث عایشه در مورد وصف نماز پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نماز را با تکبیر و قرائت سوره حمد آغاز مى کرد و هنگام رکوع، سر خود را جلو مى آورد.(5)
در سایر روایات هم که بیانگر چگونگى نماز پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود، هیچ اشاره اى به آمین نبود.
کسى که آمین را جایز مى داند، استدلال مى کند که آمین نسبت به دعاى قبلى است (اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ).
چند نکته گفتنى است:
اول: دعا یک امر قصدى است، کسى که سوره فاتحه مى خواند، به قصد تلاوت قرآن مى خواند نه به قصد دعا. و مردم مأمورند این سوره را بخوانند، چون حدیث است که هیچ نمازى جز با فاتحة الکتاب درست نیست.
دوم: بر فرض که آمین نسبت به دعاى قبلى باشد، ولى بسیارى از نمازگزاران به خصوص غیرعرب ها هرگز به ذهنشان نمى رسد که در آیات سوره فاتحه دعایى است که به آن آمین بگویند.
سوم: بر فرض که آمین نسبت به دعاى قبلى باشد، ولى واجب است تفصیل دهیم (مثل سخن ابوحامد اسفرایینى) میان آنجا که اگر امام جماعت، زودتر از مأمومین حمد را بخواند جایز نیست و مثل آنجا که پس از آنکه امام از (اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ) گذشت، مأمومى وارد نماز شود.
این بر این اساس است که «آمین» را کلام آدمى ندانیم، وگرنه نماز را باطل مى کند، از پیامبر(صلى الله علیه وآله) روایت شده که «در این نماز، هیچ سخنى از کلام آدمیان یا از کلام مردم شایسته نیست».(6)
همه این ها بررسى طبق قواعد است. لیکن ائمه اهل بیت(علیهم السلام) یکى از «ثقلین»اند که از کتاب خدا جدا نیستند و آنان گفتن آمین را حرام و مبطل نماز دانسته اند.
محمد حلبى گوید: از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم: وقتى از خواندن سوره حمد فارغ مى شوم، آمین بگویم؟ فرمود: نه.(7)(8)