آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«بسم الله» جزء سوره است و سوره جز با قرائت آن تمام نیست؛ بنابر این حکم بلند گفتن آن مثل سایر بخش هاى این سوره است؛ اگر نماز جهرى باشد، باید آن را بلند گفت، مگر آنکه دلیل خاصّى بر آهسته گفتن آن باشد، افزون بر اینکه روایات فراوانى لزوم بلند گفتن آن را مى رساند. حاکم از ابوهریره نقل مى کند: رسول خدا(ص) «بسم الله» را بلند مى گفت.

در جاى خود به اثبات رسیده است که «بسم الله» جزء سوره فاتحه و از متن آن است و سوره جز با قرائت آن تمام نیست، اما حکم بلند گفتن آن مثل سایر بخش هاى این سوره است. اگر نماز از نمازهاى جهرى باشد، باید آن را بلند گفت، مگر آنکه دلیل خاصّى بر آهسته گفتن آن باشد، افزون بر اینکه روایات فراوانى لزوم بلند گفتن آن را مى رساند. از جمله این روایات اینهاست:
1ـ حاکم از ابوهریره نقل مى کند: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) «بسم الله» را بلند مى گفت.(1)
2ـ حاکم از انس بن مالک نقل مى کند: شنیدم رسول خدا(صلى الله علیه وآله) «بسم الله» را بلند مى گفت. وى مى افزاید: راویان این حدیث، ثقه اند و ذهبى هم در «تلخیص» آن را پذیرفته است.(2)
3ـ حاکم از حُمید طویل، از انس چنین نقل کرده است: پشت سر پیامبر(صلى الله علیه وآله) و ابوبکر و عمر و عثمان و على(ع) نماز خوانده ام، همه بسم الله را بلند مى گفتند.
4ـ امام شافعى در مسند خود روایت کرده که معاویه به مدینه آمد، نماز خواند و «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» نگفت. مهاجران و انصار اعتراض کردند که: اى معاویه! از نماز ما دزدیدى، پس «بسم الله» کو؟ شافعى بر این روایت حاشیه مى زند که: اگر نبود اینکه بلند گفتن بسم الله، امرى ثابت نزد همه صحابه از مهاجرین و انصار بود، نمى توانستند به سبب ترک «بسم الله» بر معاویه اعتراض کنند.
5ـ در تفسیر رازى است: بیهقى در سنن خود، بلند گفتن «بسم الله» را از عمر بن خطاب و ابن عباس و ابن عمر و ابن زبیر روایت کرده است. سپس فخر رازى گوید: اما على بن ابى طالب(علیه السلام) به تواتر ثابت شده که «بسم الله» را بلند مى گفت و کسى که در دین خود به على بن ابى طالب اقتدا کند هدایت یافته است.
گوید: دلیل آن، سخن پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) است که: خدایا حق را با على بچرخان، هرجا که او بگردد و بچرخد.(3)
بزار، دار قطنى و بیهقى در «شعب الایمان» از طریق ابى الطفیل نقل کرده که شنیدم على بن ابى طالب و عمار را که مى گفتند: رسول خدا در نمازهاى واجب، «بسم الله» را در سوره فاتحه بلند مى گفت.(4)
6ـ دار قطنى از عایشه نقل کرده که پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) «بسم الله» را بلند مى گفت.(5)
7ـ دار قطنى از نعمان بن بشیر نقل کرده که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: جبرئیل کنار کعبه بر من امامت کرد و «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را بلند گفت.(6)
8ـ دار قطنى از على بن ابى طالب نقل مى کند: پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) «بسم الله» را در هر دو سوره بلند مى گفت.(7)
9ـ دار قطنى، حاکم و بیهقى از ابوهریره نقل کرده اند: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) «بسم الله» را در نماز بلند مى گفت، بیهقى افزوده است: ولى مردم آن را ترک کردند.(8)
10ـ دار قطنى از عبدالله بن عمر نقل مى کند: پشت سر پیامبر(صلى الله علیه وآله) و ابوبکر و عمر نماز خواندم، آنان «بسم الله» را بلند مى گفتند.(9)
11ـ ثعلبى از على بن زید بن جدعان نقل کرده است که: عبدالله ها (عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر، عبدالله بن زبیر) قرائت را با «بسم الله» آغاز مى کردند.(10)
12ـ بیهقى از زهرى نقل مى کند: از سنت نماز آن است که «بسم الله» را بخوانى و اولین کسى که «بسم الله» را در مدینه آهسته گفت، سعید بن عاص بود که مردى خجالتى بود.(11)
13ـ دار قطنى از ابوهریره نقل مى کند: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: جبرئیل نماز را به من آموخت، ایستاد و براى ما تکبیر گفت، سپس «بسم الله» را در هر رکعت با صداى بلند گفت.(12)
14ـ دار قطنى از حکم بن عمیر که بدرى بود نقل مى کند: پشت سر پیامبر(صلى الله علیه وآله) نماز خواندم، او در نماز «بسم الله» را بلند مى گفت، نیز در نماز شب، نماز صبح و نماز جمعه.(13)، (14)