پاسخ اجمالی:
اين كار نه تنها بدعت و حرام نيست بلكه ريشه در رفتار پيامبران پيشين دارد. مانند: بوسيدن سنگ حجرالاسود و لمس كردن پيراهن يوسف(ع) و ماليدن آن بر چشم. آری بوسيدن قبور ائمه(ع) از روى «محبت» است نه از روى «عبوديت». آیا بوسيدن فرزند، یا عكس و وسائل يادگار او، شرك است؟! ضمن اينكه برخي از علماى اهل سنّت مثل عبداللَه فرزند احمد بن حنبل، رملی شافعی، محب الدین طبری و... نیز بوسيدن و تبرك جستن به قبر اولياء را جايز دانسته اند.
پاسخ تفصیلی:
درباره بوسيدن و لمس كردن در و ديوار و ضريح معصومين و امام زاده ها و اشياى متعلق به آنان بايد گفت: اين كار نه تنها بدعت و حرام نيست بلكه به دليل متبرك بودن آن ها ريشه در رفتار پيامبران پيشين نيز دارد. در قرآن مجيد آمده است كه وقتى حضرت يوسف خود را به برادرانش معرفى نمود و آن ها را مورد عفو و بخشش قرار داد، به آن ها گفت: «اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هذا فَأَلْقُوهُ عَلى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيراً»؛ (پيراهنم را با خود نزد پدرم ببريد و بر صورتش افكنيد تا ديدگانش بينا گردد).(1) سپس در جاى ديگرى از همين سوره آمده است: «فَلَمَّا أَنْ جاءَ الْبَشِيرُ أَلْقاهُ عَلى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيراً»؛ (چون مژده دهنده نزد پدر آمد، پيراهن را بر صورت پدر افكند و يعقوب بينايى خود را بازيافت).(2)
آيا مى توان رفتار اين دو پيامبر الهى- يوسف صديق كه توصيه به ماليدن پيراهن بر چشمان پدرش نموده و يعقوب كه آن را انجام داده است - را شرك به خدا و حرام دانست؟ آن هم داستانى كه از زبان قرآن مجيد نقل شده است؟
علاوه بر اين، در صحيح بخارى از عبداللَّه بن عمر نقل شده است كه: «پيامبر را در حالى ديدم كه حجرالاسود را لمس مى كرد و مى بوسيد».(3) بر همين مبنا است كه كليه مسلمين جهان به هنگام زيارت خانه خدا، براى لمس كردن و بوسيدن حجرالاسود مدتها به صف مى ايستند.
حال كه بوسيدن سنگ حجرالاسود و لمس كردن پيراهن يوسف و ماليدن بر چشم مجاز مى باشد، بديهى است كه مى توان در و ديوار و ضريح امامان را لمس نمود و بوسيد، زيرا تفاوتى بين اشيا - از جهت متبرك بودن آن ها - وجود ندارد؟!
بايد توجه داشت بوسيدن قبور ائمه از روى «محبت» است نه از روى «عبوديت»، و آيا هركسى را كه از روى محبت بوسيدند، عبادت كرده اند؟!! و آيا بوسيدن فرزند، بوسيدن عكس و يا وسائلى كه يادگار فرزندى است كه به مسافرت رفته و يا از دنيا رفته، شرك است؟! وقتي آنها شرك نباشد بوسيدن قبور اولياء از روي محبت نيز شرك نمي باشد.
ضمن اينكه برخي از علماى اهل سنّت بوسيدن قبر و تبرك جستن به قبر اولياء را جايز دانسته اند از جمله:
1. عبداللَّه فرزند احمد بن حنبل مى گويد از پدرم سؤال شد كه مس منبر رسول اللَّه و تبرك به آن و بوسيدن قبر شريف به قصد ثواب چه حكمى دارد؟ پدرم گفت اشكالى ندارد.(4)
2. رملى شافعى: تبرك به قبر پيامبر و يا علما و يا اوليا جائز است و بوسيدن و استلام آن اشكالى ندارد.(5)
3. محب الدين طبرى شافعى: بوسيدن قبر و دست گذاشتن بر روى آن جايز است و سيره عمل علماء و صالحان بر آن است.(6)
4. علامة احمد بن محمد مقرى مالكى، متوفى در سال 1041 ه در «فتح المتعال بصفة النعال» به نقل از ولى الدين عراقى گفته است: حافظ ابو سعيد بن علا گفته است: در گفتار احمد بن حنبل در جزوه قديمى با خط ابن ناصر (7) و ديگر از حفاظ ديده ام كه: از امام احمد در مورد بوسيدن قبر و منبر رسول خدا سؤال شد، فرمود: مانعى ندارد. او مى گويد: گفتار احمد را به ابن تيمية نشان داديم بسيار تعجب كرد و گفت: تعجب مى كنم، احمد نزد من مرد بزرگى است اما نمى دانم اين گفتار اوست يا معنى گفتار اوست؟!
او مى گويد: چه تعجبى در اين گفتار است در صورتى كه از احمد براى ما نقل شده كه: جامه شافعى را شسته و آبش را خورده است.(8)
وقتى كه او از اهل علم تا اين اندازه احترام كند، پس نسبت به صحابه و آثار انبياء (عليهم السلام) چگونه احترام خواهد نمود؟
و چقدر نيكو سروده است از قول مجنون نسبت به ليلى:
«امر على الديار ديار ليلى اقبل ذا الجدار و ذا الجدارا*** و ما حب الديار شغفن قلبى ولكن حب من سكن الديارا»؛
(از ديار ليلى مى گذرم، اين ديوار و آن ديوار را مى بوسم، علاقه به ديار ليلى دلم را تسخير نكرده، آن كسى كه در آن سكونت دارد مرا مفتون خود ساخته است).
5. شيخ مشايخ شافعى ها، شافعى كوچك محمد بن احمد رملى، متوفى در در سال 1004 هـ ق در شرح «المنهاج» گفته است: مكروه است كه تابوتى كه روى قبر قرار دارد بوسيده و يا لمس شود، و بوسيدن اعتاب مقدسه، هنگام دخول براى زيارت اولياء نيز مكروه است؛ آرى اگر قصد تبرك داشته باشد كراهت ندارد چنانكه مرحوم والد به آن فتوى داده است. چنانكه تصريح كرده اند (9) كه: هر گاه از دست زدن به حجر الاسود عاجز باشد، مستحب است با عصائى به آن اشاره كند آنگاه عصا را ببوسد.(10)
6. طيب ناشرى از محب الدين طبرى شافعى نقل كرده كه: بوسيدن قبر و لمس كردنش جائز است، آنگاه گفته است، روش علماء شايسته چنين بوده و اين شعر را خوانده است:
«لو رأينا لسليمى اثرالسجدنا الف الف للاثر»؛(11) (اگر اثرى از سليمى ببينيم، هزار هزار بار براى آن سجده مى كنيم).
7. شيخ ابراهيم باجورى شافعى، در حاشيه اش بر شرح ابن قاسم عزى بر متن شيخ ابى شجاع در فقه شافعى، جلد 1 صفحه 286 گفته است: بوسيدن قبر و مس كردن آن مكروه است و مثل آن است تابوتى كه روى آن قرار مى دهند، و همچنين است بوسيدن آستانه ها هنگام داخل شدن براى زيارت اولياء، مگر آنكه قصد تبرك به آنها را داشته باشد كه در اين صورت، كراهت نخواهد داشت. و اگر از آن به خاطر ازدحام و امثال آن مثل اختلاط زن و مرد، ناتوان باشد، چنانكه در زيارت آقايم احمد البدوى واقع مى شود، در اين گونه موارد در مكانى توقف كند و از دعاء و قرآن، آنچه كه مى تواند بخواند و با دستش يا چيز ديگر اشاره به قبر كند، پس آن را ببوسد. علماء تصريح كرده اند كه اگر از مس حجر الاسود ناتوان باشد، مستحب است كه با دستش و يا عصا به سوى آن اشاره كند آنگاه آن را ببوسد و... .(12)
بوسيدن در و دیوار و عتبه و آستانه مقدّسه أئمّه معصومين (عليهم السلام) نیز شرك نمى باشد چون زائر براى اظهار أدب و تبرک، آنها را مي بوسد.
سلام وتشکر