آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

احادیث وارده دلالت بر سیره پیامبر(ص) در سجده بر خاک و برخی از گیاهان، مانند حصیر دارند. اصحاب می گویند: «پیامبر(ص) هنگام سجده، پیشانی و بینی خود را بر زمین می نهاد»، هم چنین «یا دو چشم خویش، اثر آب و گِل را بر پیشانی و بینی رسول خدا(ص) مشاهده کردم»، و یا «پیامبر(ص) بر حصیر سجده می کرد» و ... این رواایت، به روشنی دلالت دارد که سجده بر خاک، تنها بدان جهت است که چنین کاری با تواضع و فروتنی در برابر خداوند یگانه، سازگارتر است.

بعضی از احادیث دلالت بر سیره و عمل پیامبر(صلی الله علیه و آله) در سجده بر زمین و اجزاء برخی از گیاهان، مانند حصیر دارند، که عبارتند از:
1. وائل بن حجر می گوید:« رَأَیْتُ النَّبِیَ(صلی الله علیه و آله) اِذا سَجَدَ وَضَعَ جَبْهَتَهُ وَ أَنْفَهُ عَلَی الأَرْضِ»؛(1) پیامبر وحی را دیدم که هنگام سجده، پیشانی و بینی خود را بر زمین می نهاد.
2. ابن عباس می گوید:
«اِنَّ النَّبِیَ(صلی الله علیه و آله) سَجَدَ عَلَی الْحَجَرِ»؛(2) پیامبر گرامی(صلی الله علیه و آله) بر سنگ سجده کرد."
3. احمد بن شعیب نسائی در سنن خود از ابو سعید خدری که از صحابه پیامبر است، چنین حکایت می کند:
با دو چشم خویش، اثر آب و گِل را بر پیشانی و بینی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مشاهده کردم.(3)
این روایت، التزام پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در سجده بر خاک را نشان می دهد که حتی آن حضرت در روزهای بارانی نیز سجده بر خاک را ترک نمی کردند و بدون اینکه چیزی را بین زمین و پیشانی، واسطه قرار بدهند، بر خاک سجده می کردند و این اوج عبودیت و بندگی پیامر عظیم الشأن اسلام(صلی الله علیه و آله) را نسبت به خداوند عزیز و جلیل، می رساند.
4. انس بن مالک و ابن عباس و برخی از همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله) مانند: عایشه و امّ سلمه و میمونه، چنین روایت کرده اند: پیامبر(صلی الله علیه و آله) بر خمره (که نوعی حصیر بود و از لیف درخت خرما ساخته می شد) سجده می کرد."(4)
5. ابو سعید - از صحابه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) - می گوید: "به محضر پیامبر(صلی الله علیه و آله) وارد شدم، در حالی که بر حصیری نماز می گزارد.(5)
و از طرفی گفتار و رفتار صحابه و تابعان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نیز گویای سنت و سیره آن حضرت است.
6. در سنن کبری، بیهقی از امیر مؤمنان علی(علیه السلام) چنین روایت می کند: هر گاه یکی از شما سجده کند باید عمامه خود را از پیشانیش کنار زند.(6)
7. جابر بن عبداللَّه انصاری می گوید:"با پیامبر گرامی نماز ظهر می گزاردم، مشتی سنگریزه برگرفته، در دست خود نگه داشتم تا خنک شود و به هنگام سجده پیشانی بر آنها گذاردم و این به خاطر شدت گرما بود.(7)
8. رزین می گوید: علی بن عبداللَّه بن عباس به من نوشت: لوحی از سنگهای کوه مروه را برای من بفرست تا بر آن سجده کنم.(8)
9. ابی امیه می گوید:ابوبکر بر زمین سجده می کرد (یا نماز می خواند)... .(9)
10. ابو عبیده می گوید: ابن مسعود، جز بر زمین بر چیز دیگری سجده نمی کرد (یا نماز نمی گزارد.)(10)
و در پایان به دو نمونه از روایت پیشوایان معصوم علیهم السلام که قرین جدا ناپذیر قرآن می باشند، تبرّک می جوییم:
الف. امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «اَلسُّجُودُ عَلَی الْاَرْضِ فَریضةٌ وَ عَلَی الْخُمْرَةِ سُنّةٌ»؛(11) سجده بر زمین، حکم الهی و سجده بر حصیر، سنت (پیامبر) است.
ب. هشام بن حکم می گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره آنچه سجده بر آنها صحیح است و آنچه صحیح نیست، پرسیدم. حضرت فرمود: سجده تنها باید بر زمین و آنچه می رویاند جز خوردنیها و پوشیدنیها - انجام گیرد. گفتم: فدایت گردم! سبب آن چیست؟ فرمود: سجده، خضوع و اطاعت برای خداوند عزیز و جلیل است و شایسته نیست بر خوردنیها و پوشیدنیها صورت پذیرد؛ زیرا دنیاپرستان، بردگان خوراک و پوشاک خودند، در حالی که سجده کننده به هنگام سجده، در حال پرستش خدای عزیز و جلیل به سر می برد. پس سزاوار نیست پیشانی خود را بر آنچه که معبود دنیاپرستان فریب خورده دنیاست، قرار دهد و سجده کردن برزمین، بالاتر و برتر است؛ زیرا با فروتنی و خضوع در برابر خدای بزرگ، تناسب بیشتری دارد.(12)
این روایت، به روشنی گواه آن است که سجده کردن بر خاک، تنها بدان جهت است که چنین کاری با تواضع و فروتنی در برابر خداوند یگانه، سازگارتر است.(13)