آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این سه از سردمداران دشمنى با علی(ع) اند. عکرمه در دروغ گویى به حدّى رسیدکه او را کذّاب توصیف کرده و نقلِ روایت از او را حرام اعلام کردند. مقاتل را نیز کذّابى جسور دانسته اند. عروة بن زبیر نیز در جعل حدیث شهرت دارد. سرّ جعل این روایت نیز روشن است؛ عکرمه و مقاتل از خوارج بودند که جعل حدیث برای تأیید خود را جایز می دانند و اگر ثابت می شد آیه در شأن على(ع) است، عمل بزرگانشان ابطال می شد، عروة هم بغض شدید به علی(ع) داشت؛ لذا درصدد برآمدند معنای آیه تطهیر را بر عصمت همسران نبی(ص) منصرف سازند.

برخى براى اختصاص دادن آیه به همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) به قول این سه نفر استدلال کرده اند که آیه تنها در شأن همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.(1)
عکرمه و مقاتل در این ادعا مبالغه مى کردند به حدّى که حتى عکرمه در بازارها فریاد مى زد: من حاضرم در ادعاى خود مباهله کنم. او خطاب به مردم مى گفت: عقیده اى که دارید صحیح نیست، این آیه تنها در شأن همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.(2)
از این تعبیر استفاده مى شود، رأى عموم مردم در عصر عکرمه این بوده که مصداق اهل بیت(علیهم السلام)فقط پنج تن هستند.
در پاسخ مى گوییم: در مخالفت این سه نفر با نظر عموم مردم، هیچ جاى تعجب نیست؛ زیرا این سه نفر از سردمداران دعوت مردم به دشمنى با امیرالمؤمنین(علیه السلام) هستند.(3)
عکرمه کسى است که در دین گمراه بود، و ذهبى او را از خوارج برشمرده است. وى در دروغ گویى به حدّى رسیده بود که حتّى به استاد خود ابن عباس دروغ مى بست؛ تا این که دروغ او ضرب المثل شد. ابن سیرین، یحیى بن معین، و مالک، او را «کذّاب» توصیف کرده اند. ابن ذویب او را «غیرثقه» معرفى کرده و مالک، نقلِ روایت از او را حرام کرده، و مسلم بن حجاج از روایات او اعراض نموده است.
سرانجامِ وى، به جایى رسید که مردم از شدت تنفر جنازه اش را رها کرده و در دفنش شرکت نکردند؛ تا این که چهار نفر را اجیر کردند تا جنازه اش را دفن کنند.
مقاتل نیز همانند عکرمه است. دارقطنى، عقیلى و ذهبى او را از ضعیفان به حساب آورده اند. ذهبى مى گوید: رجالیین در تضعیف او اجماع کرده اند.(4) جوزانى مى گوید: مقاتل کذّابى جسور بود.
سرّ جعل این روایت از عکرمه و مقاتل روشن است؛ زیرا این دو از خوارج بودند; کسانى که به صراحت و به صورت آشکار با على(علیه السلام) جنگیدند. حال اگر اعتراف کنند به اینکه آیه در شأن امام على(علیه السلام) است، باید عمل بزرگان خود را در جنگ نهروان باطل بپندارند. از همین رو درصدد برآمدند آیه تطهیر را که دلالت بر عصمت دارد از امام على(علیه السلام) منصرف سازند.
وجه دیگر این که: خوارج در مذهبشان جعل حدیث را براى تأیید مذهب جایز مى دانند و این مورد از همین قبیل است.
عروة بن زبیر کسى است که در جعل فضایل در شأن خاله اش عایشه تلاش مى کرد. او کسى بود که بغض شدیدى نسبت به على(علیه السلام) داشت، به حدّى که هرگاه نام آن حضرت نزد او برده مى شد، او را سبّ مى کرد.(5) اسکافى او را از جمله تابعینى مى داند که اخبار قبیحى در مذمّت على(علیه السلام) وضع کرده است(6)، (7)