آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرینه سیاق نمی تواند آنرا ثابت کند؛ چون: نهایت آن ظهور است که نمى تواند با نصوص وارده درباره پنج تن از اهل بیت(ع) معارضه کند. ضمیرهاى آیه مذکر است. آیات و روایات، همسران پیامبر(ص) را عتاب می کندکه با عصمت سازگار نیست.گاهی جمله ای معترضه واقع مى شود که از قبل و بعد بیگانه است. واژه اهل بر همسر اطلاق نمى شود. پیامبر(ص) به صراحت همسرانش را از اهل بیت خارج نموده. طبق آیه «فی بیوت أذن الله...» و مفرد بودن بیت در أهل بیت، مقصود از آن محل سکونت هم نمی باشد.

گاهى گفته مى شود که مقصود آیه تطهیر، همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) است یا آن که آنان مشمول آیه شریفه اند و براى این ادعا به قراینى تمسّک کرده اند:
1 ـ قرینه سیاق
آنان مى گویند: آیه تطهیر از آنجا که در سیاق آیات مربوط به همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) است، مقصود از آن، یا فقط زنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) یا زنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) همراه اصحاب کساء است.
در پاسخ مى گوییم: اوّلا: نهایت دلالتِ سیاق بر یک مطلب فقط در حدّ ظهور است؛ و این ظهور هرگز نمى تواند بانصوص صحیحه و متواتره در حق پنج تن از اهل بیت(علیهم السلام) معارضه کند. در اصول فقه به اثبات رسیده که هر گاه بین نصّ و ظاهر اختلاف شد، نصّ بر ظاهر مقدم است.
ثانیاً: اگر آیه مخصوصِ همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) است باید ضمیرهاى در آن (عنکم و یطهرکم)، همانند صدر آیه، مؤنث باشد، درحالى که مذکر آورده شده است.
اگر کسى بگوید: مذکر آوردن ضمیر جمع، از باب تغلیب است در جواب مى گوییم: تغلیب در صورتى جایز است که خصوصیت احراز نگردد، در حالى که مى دانیم روایات، آیه تطهیر را مخصوص پنج تن نموده است.
وانگهى آیات قرآن و روایات، صراحت در عتاب و سرزنش و تهدید همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) دارد و این با عصمت، که مضمون آیه تطهیر است سازگارى ندارد.
ثالثاً: گاهى در کلام بلیغ، جمله اى معترضه واقع مى شود که از جمله قبل و بعد از آن بیگانه است. آیه تطهیر نیز از این قبیل است که به جهاتى در بین آیات همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) واقع شده است; همان گونه که خداوند متعال در سوره یوسف مى فرماید: «إِنَّهُ مِنْ کَیْدِکُنَّ إِنَّ کَیْدَکُنَّ عَظِیمٌ * یُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هذا وَاسْتَغْفِرِی لِذَنْبِکِ...»(1)؛ (همانا مکر زنان بسیار بزرگ است... اى یوسف! از این پیشامد روى بگردان و تو (اى زن) براى گناه خود آمرزش بخواه... .) در این آیات: «یُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هذا» بین «وَاسْتَغْفِرِی لِذَنْبِکِ» و «إِنَّ کَیْدَکُنَّ عَظِیمٌ» فاصله شده است، در حالى که ربطى به ماقبل و مابعد ندارد.
رابعاً: به اتفاق مفسّران، قرآن بر حسب ترتیب نزول، جمع آورى نشده است. چه بسیار آیات مکّى که در بین آیات مدنى قرار گرفته و چه بسیار که برعکس شده است.
خامساً: اطلاق لفظ «اهل البیت» بر «همسران» مورد نزاع است. برخى معتقدند که اهل بر همسر اطلاق نمى شود.
زبیدى مى گوید: اطلاق کلمه اهل بر همسر اطلاق مجازى است.(2) این مطلب با تأمّل در ماده اهل روشن مى شود؛ زیرا اهل از آل است و «آلَ» در لغت به معناى رَجَعَ آمده و «آل شخص» بر کسانى اطلاق مى شود که حقیقتاً به آن شخص رجوع دارند و این تنها شامل اقوام نسبى مى شود نه سببى (همسران).
سیوطى در جامع الصغیر از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند که خطاب به فاطمه(علیها السلام) فرمود: «اولین کسى که از اهلم به من ملحق مى شود، تویى اى فاطمه! و اولین کسى که از همسرانم به من ملحق مى گردد، زینب است.»(3)
در اینجا پیامبر(صلى الله علیه وآله) بین اهل و همسران فاصله و جدایى انداخته است و معلوم مى شود که همسران داخل در اهل نیستند. از همین رو مى بینیم که برخى از همسران؛ از قبیل ام سلمه، عایشه و زینب از پیامبر(صلى الله علیه وآله) سؤال مى کنند که آیا ما جزء اهل بیت(علیهم السلام)هستیم یا خیر؟ این سؤال خود دلیل بر این است که از حیث وضع لغوى، همسر داخل در لفظ اهل بیت(علیهم السلام) یا اهل نیست و آنان مى خواستند حکماً خود را داخل در اهل بیت(علیهم السلام) کنند.
مسلم در صحیح، «باب فضایل على(علیه السلام)» نقل مى کند: از زید بن ارقم درباره اهل بیت(علیهم السلام) سؤال شد که آیا شامل همسران نیز مى شود؟ او پاسخ داد: قسم به خدا! هرگز. زیرا ممکن است شوهر پس از مدتى زندگى با همسرش او را طلاق دهد و او به قوم و پدرش مراجعت کند.(4)
سادساً: در برخى از روایات، پیامبر(صلى الله علیه وآله) به صراحت همسرانش را از اهل بیت خارج نموده است که بعضى از آنان در کتب اهل سنت موجود است.(5)
2 ـ مقصود از بیت، محلّ سکونت است
برخى نیز براى تعمیم آیه بر زنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى گویند: مراد از بیت در آیه، مساکن همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) است، پس مقصود از اهل بیت(علیهم السلام) یا خصوص همسران است و یا همسران را نیز شامل مى گردد.
در پاسخ مى گوییم: اوّلا: مقصود از بیت، ممکن است بیت نبوّت باشد به قرینه قول خداوند متعال: «فِی بُیُوت أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ...»(6)؛ (در خانه هایى که خداوند رخصت داده که [قدر و منزلت] آن ها رفعت یابد و نامش در آن ها یاد شود....)
ابن مردویه از انس بن مالک و بریده نقل مى کند: بعد از آن که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آیه فوق را خواند، شخصى عرض کرد: اى رسول خدا! این بیوت کدامند؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: بیوت انبیا... .(7)
و معلوم است که هر کسى صلاحیت ندارد اهل بیت نبوّت باشد.
ثانیاً: کلمه اهل بیت(علیهم السلام) در آیه تطهیر به صورت مفرد با «الف و لام» آمده است و اگر مراد، بیت سکونت بود، باید به صورت جمع مى آمد؛ همان گونه که در صدر آیه به صورت جمع آمده است: «وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ». پس مقصود بیوت همسران نیست.(8)