آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

صاحب، کافى الکُفاة، ابو القاسم اسماعیل بن ابوالحسن عبّاد بن عبّاس بن عبّاد بن احمد ابن إدریس طالقانى، در یکى از بلاد فارس در اصطخر یا طالقان در 16 ذى القعده سال 326 متولّد شده است .نبوغ وى در علوم و مهارت او در فنون ادبیّات شایع است. شیخ بهایى او را از علماى شیعه و هم طراز با کلینى و صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسى و شهید و نظیر آنها قرار داده است . صاحب، دو انگشتر داشت که نقش یکى از آنها این کلمات بود :على الله توکّلت***وبالخمس توسّلت.

صاحب ، کافى الکُفاة ، ابو القاسم اسماعیل بن ابوالحسن عبّاد بن عبّاس بن عبّاد بن احمد ابن إدریس طالقانى، در یکى از بلاد فارس در اصطخر یا طالقان در 16 ذى القعده سال 326 متولّد شده است .
هیچ کتاب تراجمِ احوالى را نمى یابى مگر اینکه در آن ، مقدارى از فضایل او گفته شده است . و از مشهورترینِ این کتابها «یتیمة الدهر»(1) ثعالبى است که در میان قدما بیشترین شرح حال را درباره وى نگاشته و به 91 صفحه مى رسد .
نبوغ وى در علوم و مهارت او در فنون ادبیّات شایع است، و شاهد و غایب به آن اعتراف دارند . تا جایى که شیخ بهایى در رساله «غَسل الرِجْلین و مسحها» او را از علماى شیعه و هم طراز با کلینى و صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسى و شهید و نظیر آنها قرار داده است . و علاّمه مجلسى اوّل در حواشى «نقد الرجال» او را از جمله فقیه ترین فقهاى متقدّم و متأخّر و در جایى دیگر او را از بزرگان محدّثین و متکلّمین ، شمرده است .چنانکه ثعالبى در «فقه اللغة» او را یکى از ائمّه لغت که در کتابش بر آنها اعتماد کرده ، قرار داده است . و علاّمه مجلسى در مقدّمه «بحار»(2) وى را در لغت و عَروض و ادبیّات ، از اعلام امامیّه دانسته است .
صاحب ، دو انگشتر داشت که نقش یکى از آنها این کلمات بود :
«على الله توکّلتُ *** وبالخَمسِ توسّلتُ»
(بر خدا توکّل مى کنم ، و به پنج تن توسّل مى جویم) .
و نقش دیگرى ، این کلمات بود :
«شفیعُ إسماعیلَ فی الآخرَة *** محمّدٌ والعترةُ الطاهره»
(شفاعت کننده اسماعیل در آخرت ، محمّد و عترت پاک اوست) .
این مطلب اخیر را شیخ در «مجالس المؤمنین»(3) ذکر کرده ، و شیخ صدوق نیز در آغاز «عیون الأخبار»(4) به آن اشاره کرده است .
در اینکه صاحب از بزرگان شیعه امامیّه است ، هیچ یک از علماى مذهب او شکّ ندارند و شاهد این مدّعا اشعار فراوان وى درباره ائمّه اهل بیت(علیهم السلام) است ونیز نوشته هاى ادبى (نثر) وى که از آنها ولایت وبرترى ائمّه بر دیگران استفاده مى شود. مى گوید:
«فکم قد دعونی رافضیّاً لحبّکمْ *** فلم یَثْنِنی عنکم طویلُ عوائِهم»(5)
(چه بسیار که مرا به خاطر دوست داشتن شما رافضى خواندند ، و طولانى شدن زوزه آنها مرا از شما باز نداشت) .
سیّد رضىّ الدین بن طاووس در کتاب «الیقین»(6) بر مذهب وى تصریح کرده است ،
البتّه در این باره نقل هاى بى ارزشى که یکدیگر را باطل مى کنند وجود دارد ، مبنى بر اینکه صاحب بن عبّاد ، معتزلى یا شافعى یا حنفى یا زیدى مذهب بوده است .
صاحب، عاقبت در شب جمعه 24 صفر سال 385 در رى از دنیا رفت ، و چون وفات نمود ، شهر و بازار آن شهر تعطیل شد.(7)