آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابن تیمیه مى گوید: حدیث «مدینه علم» ضعیف است. این ادعا باطل است زیرا  اولا: عده زیادی از صحابه و تابعین این حدیث را نقل کرده اند و طبرى و ابن معين و حاكم و خطيب و سيوطى و... آن را تصحيح كرده اند. ثانیا: ابن تیمیه در کلماتش اعتراف دارد به این که ترمذى حدیث «مدینه علم» را نقل کرده است. ثالثا: از جمله کسانى که حدیث «مدینه علم» را تصحیح نموده است، ابوجعفر محمّد بن جریر طبرى است که ابن تیمیه او را حتّی از امامان معصوم اهل بیت نیز اعلم می داند.

ابن تیمیه مى گوید: حدیث «مدینه علم» ضعیف و سست است، و لذا از جعلیات به حساب مى آید، گرچه ترمذى آن را نقل کرده است.(1)
در پاسخ مى گوییم:
اوّلا: در جاى خود اشاره شده، به این که حدیث «مدینه علم» صحیح بوده و از استفاضه و شهرت برخوردار است، بلکه حتى مى توان ادعاى تواتر آن را نمود [چرا که عده زیادی از صحابه و تابعین آن را نقل کرده اند و طبرى و ابن معين و حاكم و خطيب و سيوطى و... آن را تصحيح كرده و صحيح دانسته اند و آن را جمع بسيارى از حفاظ و پيشوايان حديث نقل نموده اند و به آن احتجاج كرده اند و آنرا بطور قطع و مسلم نسبت به پيامبر داده و گفته ياوه سرايان و مخالفين را از آن دفع كرده اند].
مزّى و عسقلانى در ترجمه اباصلت عبدالسلام بن صالح هروى، از قاسم بن عبدالرحمن انبارى، و او از اباصلت هروى، و او از ابومعاویه، و او از اعمش، از مجاهد از ابن عباس نقل کرده که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «انا مدینة العلم و علىّ بابها فمن اراد العلم فلیأت بابه». آن گاه قاسم مى گوید: از یحیى بن معین درباره این حدیث سؤال کردم، گفت: صحیح است.(2)
سیوطى مى گوید: خطیب در تاریخش از یحیى بن معین نقل کرده که از او درباره حدیث ابن عباس (حدیث مدینه علم) سؤال شد؟ گفت: این حدیث صحیح است.(3)
این مضمون از مناوى نیز نقل شده است.(4)
شوکانى در مقام جواب به مناقشه در «حدیث مدینه علم» مى گوید: «از یحیى بن معین درباره این حدیث سؤال شد، او گفت: صحیح است».(5)
جالب توجه این که یحیى بن معین کسى است که خود ابن تیمیه اعتراف به جلالت قدر و بزرگى منزلت و مقام علمى او داشته است، و لذا او را مرجع در تمییز بین صدق و کذب راوى برشمرده است.(6)
ولى تعجب اینجا است که چگونه به تصحیح «حدیث مدینه علم» از ناحیه یحیى بن معین توجهى نکرده است.
ابن تیمیه در جایى دیگر از کتابش یحیى بن معین را از جمله امامان اهل سنت برشمرده که داراى خبرویّت و شناخت تامى به اقول پیامبر و احوال صحابه و تابعین و تابعین تابعین که از آن ها علم و حدیث نقل شده، دانسته است... .(7)
و نیز در جایى دیگر مى گوید: «یحیى بن معین از جمله کسانى است که خبرویّت او کامل شد و معرفت زیادى به حال پیامبر(صلى الله علیه وآله) و حدیث او دارد، و لذا هر چه را که تصحیح کرده، درست است، و باید در امر تمییز بین صدق و کذب حدیث نسبت به آراى او تسلیم بود».(8)
و نیز از روایان حدیث «مدینه علم» احمد بن حنبل است. او کسى است که ابن تیمیه در شأن او گفته: «او از غیر ثقه نزد خودش روایت نقل نمى کند. او هرگز روایتى را که مى داند از کذّاب است، روایت نمى کند. و روایات کذّابین را که معروف به تعمّد در کذبند هرگز نقل نمى کند».(9)
ثانیاً: ابن تیمیه در کلماتش اعتراف دارد به این که ترمذى حدیث «مدینه علم» را نقل کرده است.
ترمذى کسى است که کتاب «الجامع الصحیح» او از صحاح سته نزد اهل سنت به حساب مى آید، و لذا کتاب او را بسیار مورد مدح و ستایش قرار داده اند. خود ابن تیمیه نیز در مواضع بسیارى از کتابش به احادیث ترمذى اعتماد کرده است.(10)
ثالثاً: از جمله کسانى که حدیث «مدینه علم» را نقل کرده و آن را تصحیح نموده است، ابوجعفر محمّد بن جریر طبرى است. او این حدیث را در کتاب «تهذیب الآثار» نقل کرده و بعد از اثبات آن، حکم به صحّتش نموده است، همان گونه که سیوطى در «جمع الجوامع» به آن اشاره نموده است.
محمّد بن جریر طبرى کسى است که ابن تیمیه علما را امر به رجوع به او و امثال او در فراگیرى سنت پیامبر(صلى الله علیه وآله) و تحقیق مناط احکام و تنقیح و تفریع احکام نموده است... و حتى او را از امامان معصوم از اهل بیت نیز اعلم دانسته است.
رابعاً: از جمله کسانى که حدیث «مدینه علم» را نقل کرده و آن را تصحیح نموده است حاکم نیشابورى است. [لذا این حدیث بر اساس مبنای مسلم و بخاری صحیح است گرچه آنها نقل نکرده باشند.](11)