آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در قرآن مجید بارها این مطلب تکرار شده است که: موسى(ع) بنى اسرائیل را به فرمان خدا از «بحر» یا «یم» عبور داد. در این که منظور از «بحر» و «یم» چیست، اختلاف وجود دارد که آیا منظور بحر احمر است یا رور نیل. اما ظاهرا منظور همان نیل است، زیرا: 1 ـ محل سکونت فراعنه، حتماً نقطه اى بوده که نزدیک نیل بوده، و بنى اسرائیل ناچار بودند براى رسیدن به سرزمین مقدس، نخست از «نیل» عبور کنند، نه از دریای احمر. 2- بعید است بنی اسرائیل توانسته باشند فاصله زیاد تا بحر احمر را در یک یا نصف شب طی کنند.

در قرآن مجید بارها این مطلب تکرار شده است که: موسى بنى اسرائیل را به فرمان خدا از «بحر» عبور داد،(1) و در چند مورد تعبیر به «یم» شده است. (2)
اکنون، سخن در این است که: منظور از «بحر» و «یم» در اینجا چیست؟ آیا اشاره به رود پهناور و عظیم «نیل» است که تمام آبادى سرزمین مصر از آن سرچشمه مى گرفته، یا اشاره به دریاى احمر (و به تعبیر دیگر بحر قلزم) است.
از «تورات» کنونى و همچنین کلمات بعضى از مفسران، چنین برمى آید که: اشاره به «دریاى احمر» است، ولى قرائنى در دست داریم که نشان مى دهد، منظور همان نهر عظیم نیل است; زیرا «بحر» در لغت ـ چنان که «راغب» در «مفردات» مى گوید ـ در اصل به معنى آب فراوان و وسیع است، و «یم» نیز همین معنى را مى رساند.
بنابراین، اطلاق این دو کلمه، بر «نیل» هیچ مانعى ندارد، و اما قرائنى که این نظر را تأیید مى کند عبارتند از:
1 ـ محل سکونت فراعنه که مرکز آباد شهرهاى مصر بوده، حتماً نقطه اى بوده است که با رود نیل فاصله زیادى نداشته، و اگر معیار را محل فعلى «اهرام» یا حوالى آن بگیریم، بنى اسرائیل ناچار بودند براى رسیدن به سرزمین مقدس، نخست از «نیل» عبور کنند; زیرا این منطقه در غرب نیل، واقع شده و براى رسیدن به سرزمین مقدس باید آنها به سوى شرق بروند (دقت کنید).
2 ـ فاصله مناطق آباد مصر که طبعاً در نزدیکى نیل است با دریاى احمر به قدرى است که بسیار بعید به نظر مى رسد، بنى اسرائیل بتوانند آن را در یک شب و یا نصف یک شب، طى کنند.
3 ـ براى گذشتن از سرزمین مصر، و رسیدن به اراضى مقدس، نیازى نیست که از دریاى احمر بگذرند; چرا که قبل از حفر کانال سوئز باریکه خشک قابل ملاحظه اى در آنجا وجود داشته است، مگر این که: دست به دامن این فرضیه بزنیم که در زمان هاى بسیار قدیم، دریاى احمر با دریاى مدیترانه متصل بوده و در اینجا خشکى وجود نداشته است و این فرضیه به هیچ وجه ثابت نیست.
4 ـ قرآن در داستان افکندن موسى(علیه السلام) به آب، تعبیر به «یم» کرده است(3) و چنان که گفتیم: در مورد غرق فرعونیان نیز تعبیر به «یم» کرده است و با توجه به این که: هر دو در یک داستان، و حتى در یک سوره (سوره طه) است، و هر دو به طور مطلق نقل شده، به نظر مى رسد: هر دو یکى باشد.
و با توجه به این که: مادر موسى قطعاً او را به دریا نیفکند، بلکه طبق تواریخ و همچنین قرائن عادى به نیل سپرد، معلوم مى شود، غرق فرعونیان در نیل بوده است (دقت کنید).(4)