آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سعید بن حسین معروف به عبیدالله المهدى که خود را از نسل عبدالله بن جعفر(ع) می دانست در سال 286 هـ به رهبرى دستگاه مرکزى دعوت اسماعیلیه در شام رسید و برخلاف قرامطه که به مهدویت محمد بن اسماعیل قائل بودند، خود را امام و مهدى نامید و مهدویت را یک مفهوم نوعی و منطبق به هر کسى دانست. زکرویة بن مهرویه یکى از داعیان اسماعیلى بر ضد او قیام کرد و او به فلسطین و سپس مصر و پس از آن مغرب رهسپار شد و درنهایت در سجلماسه مراکش به زندان افکنده شد. اما ابوعبدالله شیعی با سپاهی عظیم راهی آنجا شد و او را آزاد کرد.

در سال 286 هجرى دستگاه رهبرى شاهد تحولى عظیم در اعتقادات بود. در این سال سعید بن حسین معروف به عبیدالله المهدى به رهبرى دستگاه مرکزى دعوت اسماعیلیه در شام رسید و خود را امام و مهدى نامید. بنابر اعتقاد قرامطه او باید به مهدویت محمد بن اسماعیل اقرار مى کرد و خود را نماینده امام مى دانست، ولى عبیدالله با ادعاى امامت خود، عملا مهدویت محمد بن اسماعیل را انکار کرده و خود را از نسل عبدالله بن جعفر الصادق(علیه السلام) دانست. او استدلال کرد که تمام امامان اسماعیلى از نسل عبدالله هستند و نام مستعار محمد بن اسماعیل را بر خود نهادند تا بتوانند در پوشش آن به فعالیت خود ادامه دهند. بنابراین مهدویت به شخص خاصى ارتباط ندارد و یک مفهوم نوعى است که قابل انطباق بر کثیرین مى باشد. لذا هر کسى که از نسل عبدالله بن جعفر باشد و ظهور کند و از پرده ستر بیرون آید، او مهدى و محمد بن اسماعیل است. این امامان بنابر تقیّه خود را حجت امام (نائب خاص امام) معرفى کرده و تمام فرامین خود را با نام امام محمد بن اسماعیل صادر مى کردند. در نگاه اصلاحى عبیدالله، همیشه امامى ظاهر و آشکار در رأس جامعه اسماعیلى قرار دارد و تداوم و پیوستگى در امامت وجود دارد. این دیدگاه مورد پذیرش قرامطه نبود و باعث اختلاف آنان در مبادى فکرى خویش شد. زکرویة بن مهرویه یکى از داعیان اسماعیلى با حضور در شام دست به قیام زد. وى که به صاحب الشامة و صاحب الخال شهرت یافته بود، ادعا کرد که از اعقاب محمد بن اسماعیل است و لقب امیرالمؤمنین و مهدى برخود نهاد و با تسخیر چند شهر در شام نام خود را بلندآوازه کرد. صاحب الخال در سال 290 هجرى به سلمیه حمله کرد و عبیدالله المهدى قبل از رسیدن سپاه صاحب الشامه فرار کرد. صاحب الشامة به سلمیه رسید و چون عبیدالله را نیافت اقامتگاه وى را تخریب کرده و افراد آنجا را به قتل رساند. زکرویه بن مهرویه در سال 291 هجرى از سپاه عباسیان شکست خورد و خودش اسیر گشت. عبیدالله پس از فرار از سلمیّه به همراه پسرش ابوالقاسم محمد، رهبر داعیان اسماعیلى، فیروز، خادمش جعفر و چند تن از یارانش به فلسطین رفت و مدتى در آنجا توقف کرد و سپس راهى مصر شد. در مصر فیروز از او جدا شد و به یمن گریخت و شورشى به راه انداخت، ولى وفادارى ابن حوشب به عبیدالله المهدى باعث شکست فیروز گردید. عبیدالله المهدى به سوى مغرب رهسپار شد و در راه به سجلماسه مراکش رسید. در سجلماسه که دولت مدرارى خوارج حکومت مى کرد، عبیدالله را به زندان افکند. در این زمان ابوعبدالله (از دیگر رهبران اسماعیلیه) که به عبیدالله المهدى وفادار مانده بود با لشگرى عظیم راهى سجلماسه شد.(1)، (2)