آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نام اشعث بن قیس«معدیکرب» بود. اشعث در طول عمر خود دو بار اسیر شد: یکی در زمان جاهلیّت و دیگری در اسلام. در زمان پیامبر(ص) اظهار ایمان کرد، اما پس از رحلت ایشان، مرتدّ شد و چون محاصره شد، اظهار ندامت کرد. ابوبکر او را بخشید و خواهر نابینایش را به ازدواج او درآورد. و از این زن چهار پسر آورد که یکى از آنها محمّد بود که با امام حسین(ع) در کربلا به مقابله برخاست و دخترى به نام«جعده» که امام حسن(ع) را مسموم ساخت. او از منافقین در عصر على(ع) بود و در بسیارى از توطئه ها و مفسده ها شرکت داشت.

نام اشعث بن قیس «معدیکرب» بود و به مناسبت موهاى ژولیده اى که داشت او را «اشعث» نامیدند تا حدى که اسم اصلى او به فراموشى سپرده شد. اشعث در طول عمر خود دو بار اسیر شد (آنگونه که امام علی(علیه السلام) در خطبه 19 نهج البلاغه به آن اشاره کرده) در زمان جاهلیّت هنگامى که پدرش «قیس» کشته شد، براى گرفتن انتقام خون او به همراهى قبیله اش حرکت کرد و به جاى حمله به قبیله قاتل (قبیله بنى مراد) اشتباهاً به قبیله دیگرى (قبیله بنى الحارث) حمله کرد و چون در این جنگ شکست خورد و اسیر گشت براى آزادى او صدها شتر فدیه دادند و این اسارت او در حال کفر بود).
امّا داستان اسارت او در اسلام نیز به گفته «ابن ابى الحدید» چنین بود که: بعد از نفوذ قدرت اسلام و آمدن هیئت هاى نمایندگى قبایل عرب نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) براى قبول اسلام، هیئتى از قبیله بنى کنده که اشعث نیز جزء آنها بود به محضر پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) آمدند و ظاهراً اسلام را پذیرفتند؛ و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) نیز هدایایى به آنها داد، ولى بعد از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) اشعث در صفوف مرتدیّن قرار گرفت و بر ضدّ اسلام و مسلمین قیام کرد، گروهى از لشکریان اسلام آنها را محاصره کردند، او شبانه نزد فرمانده لشکر اسلام آمده، تقاضاى امان کرد و تسلیم شد و بعضى گفته اند تقاضاى امان براى ده نفر از خانواده خود کرد و بقیّه را که هشتصد نفر بودند تسلیم سپاه اسلام نمود و سپاهیان اسلام انتقام سختى از آنان گرفتند. سپس اشعث را دست بسته با آن ده نفر نزد «ابوبکر» آوردند.
هنگامى که او را نزد «ابوبکر» بردند (و اظهار ندامت کرد) او اشعث را عفو نمود و خواهرش «ام فروه» را که نابینا بود به وى تزویج نمود؛ و از این زن چهار پسر آورد که یکى از آنها محمّد بود که با امام حسین(علیه السلام) و یارانش در کربلا به مقابله برخاست و دخترى به نام «جعده» که امام مجتبى(علیه السلام) را مسموم ساخت.
«اشعث» از کسانى بود که با «عمروبن عاص» در مسأله ایجاد نفاق در صفوف یاران على(علیه السلام) در جنگ صفّین همکارى نمود.
«ابن ابى الحدید» و «محمّد بن عبده» در یک کلام کوتاه «اشعث» را چنین معرفى مى کنند: «او از منافقین در عصر على(علیه السلام) بود و در میان اصحاب آن حضرت مانند «عبدالله بن ابىّ بن سلول» در میان یاران رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) بود که هر کدام در زمان خود از رؤساى منافقین بودند و در بسیارى از توطئه ها و مفسده ها شرکت داشتند». (1)، (2)