آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیات اول سوره معارج، از عذاب سریع کسى سخن مى گوید که بعضى از گفته هاى پیامبر(ص) را انکار کرد؛ در ادامه خصوصیات قیامت و مقدمات آن و حالات کفار در آن روز آمده؛ سپس صفات انسان هاى نیک و بد بیان شده؛ و در پایان انذارهائى نسبت به مشرکان و منکران مطرح شده است.

معروف، در میان مفسران این است: سوره «معارج»، از سوره هاى مکّى است، و بر اساس «فهرست ابن ندیم»، «کتاب نظم الدرر» و «تناسق الآیات و السور» مطابق نقل «تاریخ القرآنِ» «ابو عبداللّه زنجانى» این سوره هفتاد و هفتمین سوره اى است که در «مکّه» نازل شده است.
ولى، این مانع از آن نخواهد بود که: بعضى از آیات آن، در «مدینه» نازل شده باشد، و این منحصر به سوره «معارج» نیست، در بسیارى از سوره هاى قرآن که «مکّى» است، آیه یا آیاتى وجود دارد که در «مدینه» نازل شده، و به عکس، بعضى از «سوره هاى مدنى» آیات «مکّى» دارد.
نمونه هاى زیادى از این موضوع را «علامه امینى» در «الغدیر» آورده است.(1)
دلیل بر این که: آیات آغاز این سوره، در «مدینه» نازل شده، روایات زیادى است که در تفسیر این آیات، به خواست خدا، خواهد آمد.
به هر حال، ویژگى هاى سوره هاى مکّى، مانند بحث پیرامون اصول دین، مخصوصاً معاد و انذار مشرکان و مخالفان، در این سوره کاملاً نمایان است، و روى هم رفته، این سوره داراى چهار بخش است:
بخش اول، از عذاب سریع کسى سخن مى گوید که بعضى از گفته هاى پیامبر(صلى الله علیه وآله)را انکار کرد، و گفت: «اگر این سخن حق است، عذابى بر من نازل شود» و نازل شد (آیات 1 تا 3).
بخش دوم، بسیارى از خصوصیات قیامت و مقدمات آن و حالات کفار در آن روز آمده است (آیات 4 تا 18).
بخش سوم این سوره، بیانگر قسمت هائى از صفات انسان هاى نیک و بد است که او را بهشتى یا دوزخى مى کند (آیات 19 تا 34).
بخش چهارم، شامل انذارهائى است نسبت به مشرکان و منکران، و بار دیگر به مسأله رستاخیز بر مى گردد و سوره را پایان مى دهد.(2)