آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

جنگ احد بر اثر نافرمانى بعضي به شکست انجاميد و جمعى از جمله«حمزه» شهيد شدند. پيامبر(ص) همان شب  براى بزرگداشت ارواح شهدا بر سر جنازه يکايک آنها مى نشست و طلب آمرزش مى نمود، در اين لحظات حساس که مسلمانان نياز شديد به تقويت روحى و  استفاده معنوى از نتايج شکست داشتند آيات فوق نازل گرديد.

در آیات (139 ـ 143) سوره «آل عمران» می خوانیم: «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الاَْعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ * إِنْ یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْکَ الاَْیّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ یَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَداءَ وَ اللّهُ لا یُحِبُّ الظّالِمینَ * وَ لِیُمَحِّصَ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرینَ * أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمّا یَعْلَمِ اللّهُ الَّذینَ جاهَدُوا مِنْکُمْ وَ یَعْلَمَ الصّابِرینَ * وَ لَقَدْ کُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَیْتُمُوهُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ»؛ (و سست نشوید! و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید!. * اگر [در میدان احد] به شما جراحتى رسید [و ضربه اى وارد شد]، به آن جمعیت نیز [در میدان بدر]، جراحتى همانند آن وارد گردید. و ما این روزها [ى پیروزى و شکست] را در میان مردم مى گردانیم؛ [ـ و این خاصیت زندگى دنیاست ـ] تا خدا، افرادى را که ایمان آورده اند، بداند [و شناخته شوند]؛ و خداوند از میان شما، شاهدانى بگیرد. و خدا ظالمان را دوست نمى دارد. * و تا خداوند، افراد با ایمان را خالص گرداند [و ورزیده شوند]؛ و کافران را به تدریج نابود سازد. * آیا چنین پنداشتید که [تنها با ادعاى ایمان] وارد بهشت خواهید شد، در حالى که خداوند هنوز مجاهدان از شما و صابران را مشخص نساخته است؟! * و شما مرگ [و شهادت در راه خدا] را، پیش از آن که با آن رو به رو شوید، آرزو مى کردید؛ سپس آن را با چشم خود دیدید، در حالى که به آن نگاه مى کردید [و حاضر نبودید به آن تن در دهید]!).
شأن نزول:
درباره شأن نزول این آیات روایات متعددى وارد شده است، از مجموع آنها استفاده مى شود که این آیات دنباله آیاتى است که قبلاً درباره جنگ احد نازل شده.
در حقیقت این آیات، تجزیه و تحلیلى است روى نتائج جنگ احد و عوامل پیدایش آن به عنوان یک سرمشق بزرگ براى مسلمانان.
و در ضمن وسیله اى است براى تسلى، دلدارى و تقویت روحى آنها؛ زیرا جنگ احد بر اثر نافرمانى و عدم انضباط نظامى جمعى از سربازان اسلام، در پایان به شکست انجامید و جمعى از شخصیت ها و چهره هاى برجسته اسلام از جمله «حمزه» عموى پیامبر، در این میدان شربت شهادت نوشیدند.
پیامبر(صلى الله علیه وآله) همان شب با یاران خود به میان کشتگان رفت و براى بزرگداشت ارواح شهدا بر سر جنازه یکایک آنها مى نشست، اشک مى ریخت و طلب آمرزش مى نمود، و سپس اجساد همه آنها در دامنه کوه احد در میان اندوه فراوان بخاک سپرده شد.
در این لحظات حساس که مسلمانان نیاز شدید به تقویت روحى و هم استفاده معنوى از نتایج شکست داشتند آیات فوق نازل گردید.(1)، (2)