آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

با توجه به روایات بسیار زیادى که در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده، و اینکه ضمیرهای آیه تطهیر، جمع مذکر آمده و قبل و بعد آن جمع مؤنث است روشن می شود که: مخاطب در آیه فوق منحصراً پنج نفرند: پیامبر(ص)، على(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع). اما اینکه در لابلاى بحث از وظایف زنان پیامبر(ص) آمده، در قرآن و کلام فصحاى عرب نمونه های فراوانی مانند آن وجود دارد، ضمن اینکه نزول آیات قرآن به ترتیب فعلی نبوده، یا ممکن است تذکری به همسران پیامبر(ص) درباره معصومین(ع) باشد.

درباره این آیه در میان مفسران گفتگو است: بعضى آن را مخصوص همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) دانسته اند، و آیات قبل و بعد را که درباره ازدواج رسول خدا(صلى الله علیه وآله) سخن مى گوید، قرینه این معنى شمرده اند.
ولى با توجه به یک مطلب، این عقیده نفى مى شود، و آن این که: ضمیرهائى که در آیات قبل و بعد آمده، عموماً به صورت ضمیر «جمع مؤنث» است، در حالى که ضمائر این قسمت از آیه «إِنَّما یُرِیدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»، (1) همه به صورت «جمع مذکر» است، و این نشان مى دهد، معنى دیگرى در نظر بوده است.
لذا بعضى دیگر از مفسران، از این مرحله گام فراتر نهاده و آیه را شامل همه خاندان پیامبر اعم از مردان و همسران او دانسته اند.
از سوى دیگر، روایات بسیار زیادى که در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده، معنى دوم یعنى شمول همه خاندان پیامبر(صلى الله علیه وآله) را نیز نفى مى کند و مى گوید: مخاطب در آیه فوق منحصراً پنج نفرند: پیامبر(صلى الله علیه وآله)، على(علیه السلام) و فاطمه(علیها السلام) و حسن(علیه السلام) و حسین(علیه السلام).
با وجود این نصوص فراوان که قرینه روشنى بر تفسیر مفهوم آیه است تنها تفسیر قابل قبول، براى این آیه، همان معنى سوم یعنى اختصاص به «خمسه طیبه» است.
تنها سؤالى که در اینجا باقى مى ماند این است که: چگونه در لابلاى بحث از وظایف زنان پیامبر(صلى الله علیه وآله)، مطلبى گفته شده است که شامل زنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) نمى شود.
پاسخ این سؤال را مفسر بزرگ مرحوم «طبرسى» در «مجمع البیان» چنین مى گوید: «این اولین بار نیست که در آیات قرآن، به آیاتى برخورد مى کنیم که در کنار هم قرار دارند، و اما از موضوعات مختلفى سخن مى گویند، قرآن پر است از این گونه بحثها، همچنین در کلام فصحاى عرب و اشعار آنان نیز نمونه هاى فراوانى براى این موضوع موجود است».
مفسر بزرگ، نویسنده «المیزان» پاسخ دیگرى بر آن افزوده که خلاصه اش چنین است: «ما هیچ دلیلى در دست نداریم که جمله «إِنَّما یُرِیدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ...» همراه این آیات نازل شده است، بلکه از روایات به خوبى استفاده مى شود که: این قسمت جداگانه نازل گردیده، اما به هنگام جمع آورى آیات قرآن در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله)، یا بعد از آن، در کنار این آیات قرار داده شده است.
پاسخ سومى که مى توان از سؤال داد، این است که: قرآن مى خواهد به همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) بگوید: شما در میان خانواده اى قرار دارید که گروهى از آنان معصومند، کسى که در زیر سایه درخت عصمت و در کانون معصومان قرار گرفته، سزاوار است که بیش از دیگران مراقب خود باشد، و فراموش نکند که انتساب او به خانواده اى که پنج معصوم پاک در آن است مسؤلیتهاى سنگینى براى او ایجاد مى کند، و خدا و خلق خدا انتظارات فراوانى از او دارند. (2)