آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیات 124 تا 126 سوره طه، هر کس از یاد خدا روى گردان شود روز قیامت نابینا محشور مى شود، از طرفی ظاهر بعضى از آیات قرآن آن است که همه مردم در قیامت بینا هستند و به آنها گفته مى شود: «نامه اعمالتان را بخوانید»؛ جمع این دو، اینگونه است که آنها در پاره اى از منازل و مواقف نابینا هستند و در پاره اى بینا مى شوند، یا اینکه نسبت به مشاهده بعضى از امور مانند: نتیجه اعمال خود و عذاب و ... بینا هستند و از مشاهده بعضى دیگر نابینا هستند.

پاسخ این سؤال در آیات 124 ـ 126 سوره «طه» آمده است. خداى متعال مى فرماید: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى * قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمى وَ قَدْ کُنْتُ بَصِیراً * قالَ کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسِیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسى وَ کَذلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَ لَمْ یُؤْمِنْ بِآیاتِ رَبِّهِ وَ لَعَذابُ الاْ خِرَةِ أَشَدُّ وَ أَبْقى»؛ (و هر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى [سخت و] تنگى خواهد داشت؛ و روز قیامت او را نابینا محشور مى کنیم! * مى گوید: پروردگارا! چرا نابینا محشورم کردى؟ من که بینا بودم! * مى فرماید: آن گونه که آیات ما براى تو آمد و تو آنها را فراموش کردى؛ امروز نیز تو فراموش خواهى شد)!
عالم آخرت، تجسم وسیع و گسترده اى از عالم دنیا است، و همه حقایق این جهان در آنجا به صورت متناسبى مجسم مى گردد، آنها که چشم جانشان در این عالم از دیدن حقایق نابیناست، در آنجا چشم جسمشان نیز نابینا خواهد بود، لذا هنگامى که مى گویند: ما قبلاً بینا بودیم؛ چرا نابینا محشور شدیم؟ به آنها گفته مى شود: این به خاطر آن است که آیات الهى را به دست فراموشى سپردید (و این حالت انعکاس آن حالت است).
در اینجا این سؤال پیش مى آید: ظاهر بعضى از آیات قرآن آن است که همه مردم در قیامت «بینا» هستند و به آنها گفته مى شود: (نامه اعمالتان را بخوانید)؛ «اقْرَأْ کِتابَکَ».(1)
یا این که (گنهکاران آتش جهنم را با چشم خود مى بینند)؛ «وَ رَأَى الُْمجْرِمُونَ النّارَ»(2) این تعبیرات با «نابینا» بودن گروهى چگونه سازگار است؟
بعضى از مفسران بزرگ گفته اند وضع آن جهان با این جهان متفاوت است، چه بسا افرادى نسبت به مشاهده بعضى از امور بینا هستند و از مشاهده بعضى دیگر نابینا!، و به نقل مرحوم «طبرسى» از بعضى از مفسران: «أَعْمى عَنْ جَهاتِ الْخَیْرِ لایَهْتَدِى لِشَىْء مِنْها»؛ (در برابر آنچه خیر و سعادت و نعمت است نابینا هست ودر برابر آنچه عذاب و شرّ و مایه حسرت و بدبختى است بینا مى باشد) چرا که نظام آن جهان با نظام این جهان متفاوت است.
این احتمال، نیز وجود دارد که آنها در پاره اى از منازل و مواقف نابینا هستند و در پاره اى بینا مى شوند.
ضمناً منظور از فراموش شدن مجرمان در جهان دیگر این نیست که خداوند آنها را فراموش مى کند، بلکه روشن است منظور معامله فراموشى با آنها است، همان گونه که در تعبیرات روزمره خود داریم اگر کسى به دیگرى بى اعتنائى کرد، مى گوید: چرا ما را فراموش کردى؟!(3)