آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور از ایذاء پروردگار همان کفر و الحاد است که خدا را به خشم مى آورد؛ چرا که آزار در مورد خداوند، جز ایجاد خشم، مفهوم دیگرى نمى تواند داشته باشد. و اما ایذاء پیامبر اسلام(ص) مفهوم وسیعى دارد، و هرگونه کارى که او را آزار دهد شامل مى شود، اعم از کفر، الحاد، مخالفت دستورات خداوند، نسبت هاى ناروا و تهمت و امثال آن. از روایات اسلامی چنین استفاده مى شود که: آزار خاندان پیامبر(ص) مخصوصاً على(ع) و دخترش فاطمه زهرا(س) نیز، ایذاء پیامبر(ص) است.

خداى متعال در آیه 57 سوره «احزاب» مى فرماید: (کسانى که خدا و پیامبرش را ایذاء مى کنند خداوند آنها را در دنیا و آخرت از رحمت خود، دور مى سازد، و براى آنان عذاب خوار کننده اى آماده کرده است)؛ «إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّهُ فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً».

در این که منظور از «ایذاء پروردگار» چیست؟ بعضى گفته اند: همان کفر و الحاد است که خدا را به خشم مى آورد؛ چرا که آزار در مورد خداوند، جز ایجاد خشم، مفهوم دیگرى نمى تواند داشته باشد.

این احتمال نیز وجود دارد که «ایذاء خداوند»، همان ایذاء پیامبر(صلى الله علیه وآله) و مؤمنان است، و ذکر خداوند براى اهمیت و تأکید مطلب است.

و اما ایذاء پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مفهوم وسیعى دارد، و هرگونه کارى که او را آزار دهد شامل مى شود، اعم از کفر، الحاد و مخالفت دستورات خداوند، همچنین نسبت هاى ناروا و تهمت، و یا ایجاد مزاحمت، به هنگامى که آنها را دعوت به خانه خود مى کند، همان گونه که در آیه 53 همین سوره آمده است: «إِنَّ ذلِکُمْ کانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ»؛ (این کار شما پیامبر را آزار مى دهد).

و یا موضوعى که در آیه 61 سوره «توبه» آمده که: پیامبر(صلى الله علیه وآله) را به خاطر انعطافى که در برابر سخنان مردم نشان مى داد، به خوش باورى و ساده دلى متهم مى ساختند: «وَمِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَیَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ»؛ (گروهى از آنها پیامبر را آزار مى دهند و مى گویند: او آدم خوش باورى است که گوش به حرف هر کس مى دهد) و مانند اینها.

حتى از روایاتى که در ذیل آیه وارد شده، چنین استفاده مى شود که: آزار خاندان پیامبر(صلى الله علیه وآله) مخصوصاً على(علیه السلام) و دخترش فاطمه زهرا(علیهما السلام) نیز مشمول همین آیه بوده است، در «صحیح بخارى» جزء پنجم چنین آمده است که: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «فاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّى فَمَنْ أَغْضَبَها أَغْضَبَنِى»؛ (فاطمه پاره تن من است هر کس او را به خشم در آورد مرا به خشم در آورده است).(1)

همین حدیث در «صحیح مسلم» به این صورت آمده: «اِنَّ فاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّى یُؤْذِیْنِى ما آذاها»؛ (فاطمه پاره اى از تن من است، هر چه او را آزار دهد مرا مى آزارد).(2)

شبیه همین معنى درباره على (علیه السلام) از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده است.(3)

و اما «لعن» در آیه فوق به معنى دورى از رحمت خداست، و این درست نقطه مقابل رحمت و صلوات است.

در حقیقت، لعن و طرد از رحمت، آن هم از سوى خداوندى که رحمتش گسترده و بى پایان است، بدترین نوع عذاب محسوب مى شود، به خصوص که این طرد از رحمت، هم در دنیا باشد و هم در آخرت (چنان که در آیه مورد بحث این گونه است).
و شاید به همین جهت مسأله «لعن»، قبل از «عذاب مُهین» ذکر شده.

تعبیر به «أَعَدَّ»؛ (آماده کرده است) دلیل بر تأکید و اهمیت این عذاب است.(4)