آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بنی اسرائیل به حضرت موسی(ع) آزارهایی رساندند از جمله: توطئه برای بدنام کردن ایشان و تهمت هایی مانند قتل حضرت هارون(ع)، سحر، جنون، عیوب جسمانی و یا بهانه جویی و سرپیچی از دستورات ایشان و آزارهای دیگر که شبیه آزار بعضی از مردم نسبت به پیامبراسلام(ص) بود.

خداى متعال در این آیه خطاب به مؤمنان مى فرماید: (اى کسانى که ایمان آورده اید، مانند کسانى نباشید که «موسى» را اذیت و آزار کردند، اما خدا او را از همه نسبتهاى ناروا مبرا و پاک نمود، و او در پیشگاه خدا آبرومند و بزرگ منزلت بود)؛ «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاتَکُونُوا کَالَّذِینَ آذَوْا مُوسى فَبَرَّأَهُ اللّهُ مِمّا قالُوا وَ کانَ عِنْدَ اللّهِ وَجِیهاً». در این که: منظور از ایذاء موسى(علیه السلام) در اینجا چیست؟ و چرا قرآن آن را به صورت سربسته بیان کرده؟ در میان مفسران گفتگو است، و احتمالات گوناگونى در تفسیر آیه داده اند از جمله:
1 ـ طبق روایتى موسى(علیه السلام) و هارون(علیه السلام) بر فراز کوه رفتند، و هارون بدرود حیات گفت، شایعه پراکنان «بنى اسرائیل»، مرگ او را به موسى(علیه السلام) نسبت دادند، خداوند حقیقت امر را روشن ساخت، و مشت شایعه سازان را باز کرد.
2 ـ «قارون» حیله گر، براى این که تسلیم قانون زکات نشود، و حقوق مستمندان را نپردازد، توطئه اى چید، که زن بدکاره اى در میان جمعیت برخیزد، و موسى(علیه السلام) را متهم به روابط نامشروع با خود کند، که به لطف الهى، نه تنها این توطئه مؤثر نیفتاد، بلکه همان زن به پاکى موسى(علیه السلام) و توطئه «قارون» گواهى داد.
3 ـ گروهى از دشمنان موسى(علیه السلام) او را متهم به سحر و جنون و دروغ بستن بر خدا، کردند، اما خداوند به وسیله معجزات باهرات، او را از این نسبتهاى ناروا مبرا ساخت.
4 ـ جمعى از جهال بنى اسرائیل، او را متهم به داشتن پاره اى از عیوب جسمانى مانند: «برص» و غیر آن کردند; زیرا او به هنگامى که مى خواست غسل کند و خود را شستشو دهد، هرگز در برابر دیگرى برهنه نمى شد، اما روزى هنگامى که مى خواست، در گوشه اى دور از جمعیت، غسل کند، لباس خود را بر قطعه سنگى گذاشت اما سنگ به حرکت درآمد و لباس موسى(علیه السلام) را با خود برد، و بنى اسرائیل بدن او را دیدند، که هیچ عیب و نقصى نداشت!
5 ـ بهانه جوئى هاى بنى اسرائیل یکى دیگر از عوامل آزار موسى(علیه السلام) بود: گاه، تقاضا مى کردند: خدا را به آنها نشان دهد.
گاه، مى گفتند: غذاى یکنواخت (من و سلوى) براى ما مناسب نیست.
و گاه، مى گفتند: ما حاضر نیستیم وارد «بیت المقدس» شویم و با «عمالقه» بجنگیم، تو و پروردگارت بروید و آنجا را فتح کنید، تا ما وارد شویم؟
اما آنچه نزدیکتر به معنى آیه است، اینست که: آیه شریفه یک حکم کلى و جامع را بیان مى کند، زیرا «بنى اسرائیل» از جنبه هاى مختلف، موسى(علیه السلام) را ایذاء کردند، ایذاءهائى که بى شباهت به آزار بعضى از مردم «مدینه» نسبت به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نبود، مانند: پخش شایعات، نقل اکاذیب و نسبت ناروائى که به همسر پیامبر(صلى الله علیه وآله) دادند که شرح آن در تفسیر سوره «نور» آمده(1) و خرده گیرى هائى که در مورد ازدواج پیامبر(صلى الله علیه وآله) با «زینب» داشتند و مزاحمت هائى که در خانه او، و یا به هنگام صدا زدن نامؤدبانه نسبت به پیامبر(صلى الله علیه وآله) ایجاد مى کردند.(2)