آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

به واسطه کروى بودن زمین، هنگام غروب آفتاب در دریا چنین به نظر مى رسد که خورشید آهسته آهسته در دریا فرو مى رود. از این جهت قرآن مشاهدات ذوالقرنین در ساحل دریا را این طور توصیف مى کند: «چنین احساس کرد که خورشید در آب تیره اى فرو مى رود». و تعبیر«عین حمئه» بر دریا بخاطر گل آلود بودن رودها یا تیره بودن آب دریا هنگام غروب و یا کبودی آب دریاهای عمیق می باشد.

طبق آخرین تحقیقاتى که دانشمندان اسلامى و مفسّران عالى قدر قرآن درباره داستان ذوالقرنین کرده اند، معناى آیه فوق چنین است:
ذوالقرنین، از طرف مغرب همچنان به پیشروى خود ادامه مى داد تا به کرانه دریا رسید (آیا منظور اقیانوس اطلس است یا دریاى مدیترانه و آیا انتهاى پیشروى ذوالقرنین در ناحیه مغرب مراکش بوده یا ازمیر ترکیه؟ میان مفسّران، گفتگوست). به هر حال، هنگام غروب آفتاب بود که ذوالقرنین در کنار ساحل ایستاده و به آن منظره شگفت انگیز نگاه مى کرد، از آن جا که هرگاه شخصى در ساحل دریا بایستد، به واسطه کروى بودن زمین، هنگام غروب آفتاب، چنین به نظرش مى رسد که خورشید آهسته آهسته در انتهاى افق به دریا فرو مى رود، از این جهت قرآن مجید نیز آن حالت و احساس ذوالقرنین را این طور بیان مى کند: «چنین احساس کرد که خورشید در آب تیره اى فرو مى رود».
روى این حساب، آیه فوق با کرویّت زمین کاملا سازگار است و منظور از (عین حمئة) همان دریا خواهد بود که خورشید در انتهاى افق آن، غروب مى کند.
ولى چرا قرآن از آب دریا به «عین» تعبیر کرده، سؤال دیگرى است که مفسّران این طور توضیح داده اند: یکى از معانى هفتگانه «عین» آب کثیر و محلّ ریزش آب است. از آن جا که آب دریاها و اقیانوس ها زیاد است و آب جوى ها و نهرها و رودها و شط ها معمولا به دریاها مى ریزد و آب دریاها نیز به اقیانوس ها اتصال پیدا مى کند، از این جهت قرآن از آن به «عین» که به معناى آب زیاد و مصبّ آبهاست، تعبیر نموده است.
امّا این که چرا قرآن از آب دریاها تعبیر به آب تیره کرده، چند علّت براى آن مى توان گفت:
1- آب هاى ساحل دریا در اثر ریزش آب هاى گل آلود رودها و در اثر گل و لاى ساحلى، تیره و صورتى شبیه به گل آلود، به خود مى گیرد.
2- وقتى که خورشید به هنگام غروب به آب دریا مى تابد، آب دریا رنگ تیره اى به خود مى گیرد. از این جهت قرآن آن را تشبیه به آب گل آلود کرده است.
3- هر قدر آب زیادتر و عمیق تر باشد، در اثر شدّت کبودى سیاه به نظر مى رسد و چون آب دریایى که ذوالقرنین مى دیده زیاد بوده، از جهت این که صورتى شبیه سیاهى به خود گرفته بوده، قرآن از آن تعبیر به «آب مخلوط با گِل سیاه» کرده است.(1)،(2)