«خوف» به معنى اعم را پنج قسم دانسته اند: 1ـ «خوف» كه عصيان كنندگان و گنهكاران به خاطر ارتكاب گناه دارند. 2ـ «خشيت» كه براى عالمان است به جهت اين كه خود را در محضر خدا مقصّر مى دانند. 3ـ «وجل» براى فروتنان و متواضعان است به جهت ترك خدمت. 4ـ «رهبه» براى عبادت كنندگان است، چون خود را مقصّر درگاه باري تعالى مى دانند. 5ـ «هيبت» براى عارفان است، زيرا شاهد دادگاه و عدل الهى، خداوند است.

«علم» سرچشمه «تقوا» و «خشيت» است. قرآن مي فرمايد: «از ميان بندگان خدا تنها دانشمندان از او خشيت دارند». در آيه ديگرى چنين آمده است: «خداوند اين گونه آياتش را براى مردم تبيين مى كند تا پرهيزگارى پيشه كنند». از این آیه استفاده می شود تبيين آيات، مقدمه اى براى آگاهى و آگاهى وسيله اى براى تقوا است. اميرالمؤمنين(ع) مى فرمايند: «آن كسى كه علمش از همه بيشتر است، خدا ترسی اش از همه شديدتر مى باشد».

علم سرچشمه تقوا و خشيت است. قرآن کریم در سوره «فاطر» از میان بندگان تنها دانشمندان را خداترس معرفی می کند و در سوره های «بقره و مائده» صاحبان اندیشه را مخاطب نهی از مخالفت خدا قرار می دهد. مسلّماً هرجا «علم» است الزاماً «تقوا» نيست، چرا كه عالم بى عمل نيز پيدا مى شود ولى بدون شك علم مقدمه و زمينه اى است براى تقوا و از سرچشمه هاى اصلى آن محسوب مى شود.