«معقل بن قیس»، از مردان شجاع کوفه و از شیعیان امام علي(ع) بود و فرماندهى بعضى از لشكرها را در زمان خلیفه دوم بر عهده داشت و در جنگ جمل یکی از امیران لشکر امام(ع) بود. او در جنگ صفّین در ركاب امام(ع) حاضر مى شود، و عاقبت به دست یکی از خوارج به شهادت می رسد.
امام علي(ع) در نامه اي به فرمانده لشكر خود به نام «معقل بن قيس» ده دستور جنگى در مورد اعزام نيروها به ميدان نبرد و چگونگى مقابله با دشمن، صادر نموده است؛ از جمله اینکه: «جز با كسى كه با تو بجنگد پيكار مكن، صبح و عصر كه هوا خنك است، لشكر را به حركت درآور و در ابتداى شب حركت مكن چرا كه خداوند شب را وسيله آرامش قرار داده، و هنگام ملاقات دشمن، در قلب سپاه قرار گير و ...».
قالَ الرّضا عليه السّلام :
يا دِعْبِلُ! اُحِبُّ اَنْ تُنْشِدَنى شِعْراً فَاِنَّ هذِهِ الا يّامَ اَيّامُ حُزْنٍ کانتْ عَلَينا اَهْلِ الْبَيْتِ عليهم السّلام .
اى دعبل ! دوست دارم که برايم شعرى بسرايى و بخوانى ، چرا که اين روزها (ايام عاشورا) روز اندوه و غمى است که بر ما خاندان رفته است .
جامع احاديث الشيعه ، ج 12، ص 567