- جمعى معتقدند كه همه ذرات موجودات اين جهان اعم از آنچه ما آن را عاقل مى شماريم يا بى جان و غيرعاقل، همه داراى نوعی «درک» و شعورند و با «زبان قال» تسبيح و حمد خدا مى گويند. هر چند ما قادر نيستيم به نحوه درک و احساس آنها پى ببريم و زمزمه حمد و تسبيح آنها را بشنويم.
- جمعی دیگر معتقدند كه تسبيح و حمد پدیده های بی جان و غیرعاقل همان چيزى است كه ما آن را «زبان حال» مى ناميم. چنین تسبیحی حقيقى است نه مجازى؛ ولى به زبان حال است نه قال. تسبیح به زبان حال، یا تسبیح تکوینی نیز به این معناست که هر مخلوقى به ذات خود بر وجود خالق دلالت دارد. هر مصنوعى بر وجود صانع و هر فعلى بر وجود فاعل و بر علم و قدرت او دلالت می کند.
- بعضى از مفسّران نیز احتمال داده اند كه حمد و تسبيح عمومى موجودات در اينجا تركيبى از زبان «حال» و «قال» يا به تعبير ديگر «تسبيح تكوينى» و «تشريعى» باشد؛ چرا كه بسيارى از انسان ها و همه فرشتگان از روى درک و شعور حمد و ثناى الهی مى گويند و همگى ذرات موجودات نيز با زبان حالشان از عظمت و بزرگى خالق بحث مى كنند. گرچه اين دو نوع حمد و تسبيح با هم متفاوت است ولى در «قدر جامع» يعنى مفهوم وسيع حمد و تسبيح، مشترک مى باشند.

یکی از شگفتی های جهان آفرینش تنوع موجودات زنده و پیدایش آنها از موجودات بی جان می باشد. چه عظیم است قدرت و علم پروردگار که از مواد بی جان، موجوداتی با این همه تنوع بوجود آورده؛ از موجودات زنده تک سلولی تا وال های کوه پیکر و از هزاران نوع حشره تا پرندگان با هزاران چهره و رنگ و انواع مختلف موجودات در خشکی تا حیوانات دریایی؛ و عجیب تر از اینها وجود شرایط متناسب با هر کدام از موجودات می باشد و اینکه هرآنچه لازم داشتند به زیبایی فراهم شده است.

با توجه به آیه 31 سوره یونس از نشانه های توحید، آفرینش موجود زنده از موجودات بی جان زمین و حیات مجدد پس از مرگ توسط خداوند می باشد، پدیده پیچیده و اسرارآمیزی که نیازمند علم و قدرت فوق العاده است و کوشش مداوم دانشمندان در آن به جائى نرسیده است.