حُسن و قُبح «عقلی» یا «عقلایی»؟!

آيا می توان «توافق عقلاء» را در مسئله «حُسن و قُبح» شرط دانست؟

بعضى در تعريف «حُسن و قُبح» و تشخيص موارد و مصاديق آن «توافق ميان عقلاء» را شرط دانسته اند؛ در حالى كه اين يك اشتباه است. موافقت عُقلا در قوانين قراردادى و به اصطلاح تشريعى است؛ امّا امورى كه جنبه عينى و تكوينى دارد معيار در آن، درك هر انسانى است. آيا در تشخيص زيبايىِ گل و يك شعر بلند و عالى كسى منتظر توافق عقلاى جهان مى نشيند؟!

درك حُسن و قُبح افعال به كمك «عقل»

آيا «عقل» می تواند حُسن و قُبح افعال را درك نماید؟

هنگامى كه به وجدان خود مراجعه مى كنيم، مى بينيم حتّى اگر هيچ پيامبرى از سوى خدا نمى آمد، باز ظلم و ستم، ريختن خون بى گناهان، غارت و چپاول اموال، به آتش كشيدن خانه و زندگى مردم بى گناه، شكستن پيمان ها و پاداش نيكى را به بدى دادن، قبيح است؛ و به عكس نيكوكارى، ايثار، فداكارى، سخاوت، كمك به ضعيفان و حمايت از مظلومان، خوب و با ارزش است. بنابراين اگر مسأله حُسن و قُبح را انكار كنيم پايه تمام اديان و شرايع آسمانى متزلزل مى شود و دیگر هيچ دين و مذهبى قابل اثبات نيست.

صدق الهی رکن تحقق عدل الهی

از کجا بدانیم که خدا دروغ نمی گوید تا عدالتش را باور کنیم؟

اولا: راه اثبات صفت عدل برای خداوند منحصر در دلایل نقلی و آیات قرآن نیست و می توان با استفاده از دلایل عقلی عدالت این وجود مقدس را ثابت کرد.
ثانیا: انگیزه های دروغ گویی و بیان خلاف واقع اموری است مانند نادانی، حقارت، بیهودگی، پوچ انگاری، ترس و...؛ از آنجایی که هیچ کدام از این اوصاف در خدا راه ندارند، بنابراین صفت «دروغ» نیز از آن ذات مقدس نفی می گردد.
ثالثا: از آنجا که صدق، کمال است و ضدّ آن یعنی کذب، نقص است و پروردگار عالم به حکم این که جامع همه صفات کمال است واجد صفت صدق و راست گویی نیز هست و از نقص کذب و دروغ گویی مبرّاست.
رابعا: اگر قرار باشد خداوند – نعوذبالله - با دروغ گویی در کتاب مقدس خود، بندگان خود را گمراه کند و مرتکب چنین عمل قبیحی گردد، معنا نداشت که آنها را از قبائح بر حذر دارد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

رسول الله (ص)

الصائم في عبادة الله و ان کان نائما علي فراشه، ما لم يغتب مسلما

روزه دار گرچه در بستر خفته باشد، تا زماني که غيبت مسلماني را نکند، در عبادت خداست

ميزان الحکمة 6 / 392