اولا: این گونه نیست که خداوند در همه احوال از رسوایی بدکاران و معصیت کاران جلوگیری و آبروی شان را حفظ کند؛ خدا عیب انسانهای هتّاک(پرده در) و بی پروا را آشکار می کند. ثانیا: اطلاع معصومین و اولیاء از اعمال آدمی نتیجه اثر وضعی گناه می باشد؛ چون گناه هر کس اثری وضعی در نظام تکوین می گذارد که بندگان صالح و متقی خدا قدرت تشخیص چنین آثاری را دارند و علم آنها همیشه از ارائه گزارش ناشی نمی شود. ثالثا: هنگامى که انسان بداند علاوه بر خداوند، پیشوایان محبوبش و برخی از اولیاء الهی نیز می توانند از رفتارهایش مطلع شوند، بدون شک بیشتر رعایت مى کند و مراقب اعمال خود خواهد بود. رابعا: از آنجا که آن اولیای گرامی از هیچ تلاشی برای کمک به انسان و رشد دادن او کوتاهی نمی کنند علم آنها به اعمال ما برای خود ما مفید خواهد بود. خامسا: انسان ‌هایی که می توانند علم به اعمال انسان داشته باشند، جز آنچه که مطلوب و مرضی الهی است نخواهند دید. خداوند اطلاع از اعمال بندگان را به کسانی عنايت مي کند که محرم اسرار باشند.

طغيان ها غالباً از اينجا سرچشمه مى گيرد كه انسان خود را مالك حقيقى دارایی های خود مى پندارد؛ يا اگر حكومتى در اختيار او است خود را مطلق العنان مى شمرد. امّا هنگامى كه انسان با عينك توحيد به اين جهان نگاه كند خود را امانت دار الهى مى شمرد؛ با این وجود چگونه ممكن است در انجام دستور صاحب اصلى امانت كوتاهى كند ؟! همچنين در مورد حكومت ها خود را جز نماينده خداوند در بخش كوچكى از اين عالم هستى نمی بیند؛ با اين درك و ديد چه غرور و چه طغيانى و چه ظلم و چه فسادى ممكن است از او سر زند؟

یاد خداوند، آثار تربیتى و تکوینى دارد، و باعث می شود روح و جان انسان، پاک و روشن و آماده پذیرش رحمت الهی شود. همچنین باعث مخلص تر، مصمّم تر، نیرومندتر، و متّحدتر شدن انسان ها در فعالیت ها مى شود.

تکامل انسان چیزی نیست که بتوان آن را به اجبار به او داد، همانطور که اگر از کسی به زور برای ساخت بیمارستان پول بگیریم اثر تکامل روحی ندارد؛ لذا خدا ما را آفریده و تکالیف و برنامه های تربیتی را به وسیله پیامبران مشخص کرده تا ما با اختیار خویش راه تکامل را بپیمائیم.