امام علی(ع) در نهج البلاغه، خداوند را به جهت نجات از چند چيز حمد و سپاس مى گويد، كه هر يك از آنها مى تواند تيره روزى دنيا یا آخرت را فراهم سازد. امام می فرمایند: «ستايش ويژه خداوندى است كه مرا به صورت مرده و بيمار وارد بامداد نساخت و به بيماريهاى بدمنظر گرفتار ننمود و آفتى بر رگها و اعضايم وارد نكرد و به كيفر بدترين اعمالم مجازاتم نكرد و مرا بى فرزند قرار نداد، و مرا مرتد از دين و منكر پروردگارم و گرفتار اختلال عقل نكرد ...». بر این اساس هم شمول نعمت، شايسته حمد است و هم بقا و تداوم آن، زيرا اگر لطف خدا شامل حال نباشد هر لحظه نعمتها در معرض زوال است.

هيچ كس نمى تواند اين حقيقت را انكار كند كه اغلب انسان ها وقتى غرق نعمت اند، ارزش آن را درک نمی کنند؛ آری این مصائب و بلایا به افراد نیکوکار و بدکار هر دو مى رسد؛ نیکوکاران آنچه به آنها مى رسد را مایه تذکر نعمت هاى پروردگارشان در ایام گذشته مى نمایند و این موضوع آنها را به شکرو صبر وا مى دارد و امّا بدکاران هنگامى که چنین آفاتى به آنها رسد، شرارتشان را درهم مى شکند و آنها را از معاصى و زشتى ها باز مى دارد.

خداوند در  آیات 51-53 سوره نحل می فرماید: «آنچه در آسمان و زمین است از آن اوست». خداوند عالم هستی را خلق کرده و قوانین تکوینی را ایجاد نموده، لذا قوانین تشریعی هم باید توسط خالق هستی معین شود و اطاعت نیز مخصوص اوست. اگر پرستش بتها به خاطر شکر نعمت باشد که آنها چنین قدرتی ندارند و اگر برای دفع بلاها و رنج هاست که آن هم از ناحیه خداست و حتی بت پرستان در سختی ها به خدا روی می آورند.

امام علی(ع) در نهج البلاغه، انگيزه هاى «عبادت» عابدان را با ذكر سلسله مراتب آنها بيان كرده، مى فرمايد: «گروهى خدا را از روى رغبت و ميل [به بهشت] پرستش كردند، اين عبادت تاجران است و عدّه اى از روى ترس او را پرستيدند و اين عبادت بردگان است و جمعى ديگر خدا را براى شكر نعمت ها [و اين كه شايسته عبادت است] پرستيدند، اين عبادت آزادگان است». با اين تقسيم، حضرت گروه سوم را تأييد كرده و می فرماید: «خداوندا! من تو را از ترس دوزخ و طمع در بهشت پرستش نكردم، بلکه تو را شايسته عبادت ديدم و پرستيدم».