تقريبا تمام علمای شيعه و عده بسیاری از علمای اهل سنت عقیده دارند که آن امام مسموم و شهید شده اند. مورخین و دانشمندانی از اهل سنت وجود دارند که منكر «مرگ طبيعى» امام(ع) بوده و يا لااقل «مسموميت» وى را قولى مرجوح دانسته اند. بعضی از علمای اهل سنّت با پذیرش اصل این موضوع، به دلایلی آن را منتسب به «مأمون» نمی دانند. نویسندگان دیگری نیز از اهل سنت وجود دارند که با پذیرش اینکه حضرت رضا(ع) به مرگ طبیعی از دنیا رحلت نکرده اند و با تصریح به این نکته که این پیشامد در زمان خلافت مأمون اتفاق افتاده، با «شک و تردید» این خلیفه عباسی را قاتل امام معرفی می کنند. بیانات دیگری نیز در منابع حدیثی و تاریخی اهل سنّت وجود دارد که «به صراحت» به «مسمومیت» امام رضا(ع) توسط «مأمون» اشاره می کنند.
از آن گذشته اختلافات داخلی بنی عباس و شورش آنها در بغداد علیه مأمون، انگیزه کافی را به مأمون برای چنین کاری می داده است. مأمون در حالی حضرت رضا(ع) را مسموم کرد که از خراسان به طرف بغداد می رفت و مرتب اوضاع بغداد را به او گزارش می دادند. به او گزارش دادند که بغداد قيام کرده، او ديد که حضرت رضا(ع) را نمی تواند عزل کند و اگر با اين وضع آشفته بخواهد وارد بغداد شود بسيار مشکل است. برای اينکه زمينه رفتن به آنجا را فراهم کند و به بنی عباس بگويد کار تمام شد، حضرت را مسموم کرد.

شيعيان با نوّاب اربعه امام زمان(عج) دو نوع ارتباط داشتند؛ يكي ارتباط با واسطه و غير مستقيم بود كه به خاطر ظلم عباسيان امكان فعاليت آشكارا و آزادانه نبود. دوم ارتباط مستقيم و بى واسطه كه از زمان سفیر دوم به بعد شكل گرفت.

شرائط بحرانى دوران عباسيان، ائمه(ع) را واداشت تا براى برقرارى ارتباط با پيروان خود، شبكه ارتباطى وكالت ایجاد کنند و با تعيين نمايندگان و كارگزاران در مناطق مختلف و جمع آورى خمس، زكات، نذور و هدايا و تحويل آن به امام، پاسخ های امام به سؤالات و مشكلات فقهى و عقيدتى و سیاسی شيعيان را، به ایشان برسانند.