قانون «ارث» از منظر شیعه

در فقه شیعه قانون «ارث» چه احکام و شرایطی دارد؟

از منظر شیعه، ارث احکام و شرایطی دارد؛ از جمله اين كه سهم مرد دو برابر زن است. اگر سهم وارث در قرآن تعيين شده باشد ارث او «بالفرض» است و الّا ارث او «بالقرابة» مى باشد. «ورثه» روى هم رفته در سه طبقه مختلف قرار دارند كه با وجود طبقه جلوتر نوبت به ارث طبقه بعدي نمى رسد. زوج و زوجه هميشه سهم ثابت خود را مى برند. لباس پدر و قرآن و انگشترى او مختص پسر بزرگتر است و ساير ورثه در آن حقى ندارند. زوجه از اراضى به هيچ وجه ارث نمى برد؛ ولى از قيمت آن ارث مى برد.

فتواى خلیفه دوم پیرامون «عول» در ارث

«عمر بن خطاب» در موارد «عول» در ارث چگونه فتوا داد؟

خلیفه دوم که نادانی خلیفه مسلمانان را مبغوض ترین و پرضررترین نادانی نزد خدا می داند و خود را تابع سنت و نه بدعت گزار معرفی می کند، خودش به خاطر نادانی و پیچیده شدن صورت مساله در مسائل مربوط به سهم الارث بدعتی به نام عول (وارد شدن نقص بر همه ورثه در صورت کمتر بودن مقدار ترکه از سهم الارث آنها) را بر فقه اسلام افزود. درحالیکه ابن عباس گفته اگر کسى را که خداوند مقدّم داشته مقدّم مى کرد، و کسى را که موخّر ساخته مؤخّر مى نمود، هرگز عول پیدا نمى کرد.

بیشتر یا کمتر شدن سهام ارث، از مجموع مال

چرا گاهى سهام ارث از مجموع مال کمتر یا بیشتر مى شود؟

 در کتاب ارث دو اصطلاح «عول» و «تعصیب» وجود دارد، سرچشمه این بحث از آنجا است که بر اساس آیات قرآن، سهام ارث گاهى از مجموع مال کمتر، و گاهى بیشتر است. عول در لغت به معنی زیادی است و اگر سهم ورثه از مجموع مال بیشتر باشد، فقهاى شیعه معتقدند کمبود متوجه افرادی است که حداقل و حداکثر سهم آنها، مشخص نشده یعنى قابلیت تغییر و نوسان را دارد. تعصیب یعنی مجموع سهام، از مجموع مال، کمتر است و مقداری از مال باقى مى ماند، که فقهاى شیعه معتقدند اموال اضافی، باید به نسبت در میان ورثه تقسیم گردد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال على بن الحسين السجّاد عليه السّلام :

اَيُّما مُؤ مِنٍ دَمِعَتْ عَيْناهُ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ وَ مَنْ مَعَه حَتّى يَسيلَ عَلى خَدَّيْهِ بَوَّاءَهُ اللّهُ فىِ الْجَنَّةِ غُرَفاً.

هر مؤ منى که چشمانش براى کشته شدن حسين بن على عليه السّلام و همراهانش اشکبار شود و اشک بر صورتش جارى گردد، خداوند او را در غرفه هاى بهشتى جاى مى دهد.

ينابيع الموده ، ص 429