هنگامى كه خدا را به عنوان ذات كامل از هر نظر كه كانون اميد همه بندگان است معرفى مى كنيم روشن است كه اين بحث با صراحت به انسان مى گويد كه با تلاش پيروز و خوشبخت خواهى شد به شرطي كه بتوانى پرتوى از آن صفات جلال و جمال را در خود زنده كنى؛ يا به تعبير ديگر مظهر اسماء و صفات او شوى، و رنگ و صبغه الهى پيدا كنى، و روح و جان تو آئينه اى براى اسماء او و تجليگاه اوصاف جلال و جمال او گردد و از نظر علم، قدرت، اراده و مشيّت، مديريت و ربوبيت، رحمانيت و رحيميّت و... كارى كنى كه شباهتى هر چند اندك با او پيدا كنى.

توجّه به «حكيم» بودن خداوند آثار مهمي در انسان دارد؛ مثلا اثر عميقى در پيشرفت هاى علمى و آگاهى او نسبت به اسرار جهان هستى می گذارد و به علم بشرى عمق و شتاب بيشترى می بخشد. همچنین توجّه به حكمت خداوند در تشريع، مشكلات ناشی از جهل به فلسفه اوامر و نواهی الهی را آسان مى سازد، و تحمّل شدائد را تسهیل مى نمايد. آری توجّه به اين صفت به انسان در برابر مصائب و حوادث ناگوار مقاومت و صبر مى بخشد و انسان را دعوت مى كند كه به سوى علم و حكمت روى آورد، و متخلّق به اخلاق او گردد.

به گفته بعضى از مفسران، نامه اعمال انسان همان روح و جسم اوست؛ زیرا بنابر منابع دینی، اعمال انسان در این دو اثر می گذارد؛ و از آن بالاتر، محیطی كه در آن اعمال خود را انجام مى دهد؛ چرا كه اعمال انسان گذشته از اينكه در روح و همه ذرات پيكر او نقش مى بندند، در هوا و زمين نیز منعكس مى شوند. اما اینکه چرا در قرآن و روایات از این نامه بصورت مفصل سخن گفته شده است، بايد گفت: این بيان گسترده، جنبه تربيتى دارد و به انسانها تاکید می کند كه همه چيز چه خوب و چه بد ثبت مى شود.

علم خداوند دارای آثار تربیتی است. زمانی که قرآن به انسان مى گويد تو تنها نيستى و خدا همه جا با توست و اين باعث آرامش روح و صفاي جان مي شود. همچنین مى گويد: تو در حضور خدائى و عالم محضر اوست؛ سخت مراقب اعمال خود باش، و او را ميان خوف و رجا قرار می دهد. مسأله علم خدا هشدارى است به انسان ها كه حتى مراقب افكار و نيات خود باشند. وقتى خداوند از نیات ما آگاه است، علم او به ساير اعمال ما جاى شك ندارد، اين تعبير ما به او از رگ قلبش نزديكتريم، هشداری خوف انگيز، نوعی امید و آرامش نیز به انسان می دهد.