اگر امام فرد خاصی را با اسم و رسم، نایب خود قرار دهد، به این شخص، نایب خاص می گویند. اما گاهی امام شرایط و ضوابط کلی را بیان می­کند تا در طول زمان هر فردی که با معیارها تطبیق کرد نایب عام امام و مرجع شیعیان در امور دین و دنیای آنان خواهد بود، همانند دوران غیبت کبری، که مسلمانان موظفند به واجدان شرایط مراجعه کنند.

غیبت صغری حضرت ولی عصر(عج)، با شهادت امام یازدهم آغاز، و با رحلت آخرین نایب خاص امام به پایان رسید. در این دوران شیعیان به وسیله چهار نایب خاص، با امام در ارتباط بودند و مسائل و مشکلات خویش را با حضرت درمیان می گذاشتند. با پایان غیبت صغری، و آغاز غیبت کبری، شیعیان باید به نائبان عام آن حضرت یعنی فقها رجوع کنند.