آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اگر امام فرد خاصی را با اسم و رسم، نایب خود قرار دهد، به این شخص، نایب خاص می گویند. اما گاهی امام شرایط و ضوابط کلی را بیان می­کند تا در طول زمان هر فردی که با معیارها تطبیق کرد نایب عام امام و مرجع شیعیان در امور دین و دنیای آنان خواهد بود، همانند دوران غیبت کبری، که مسلمانان موظفند به واجدان شرایط مراجعه کنند.

نيابت خاصّه عبارت از اين است كه امام، شخص خاصى را با اسم و رسم معرفى كند و نايب خود قرار دهد، ولى نيابت عامه این است که امام، شرائط و ظوابطی کلی را بیان کند تا در طول زمان هر فردی که آن ضابطه با او تطبيق كند، نايب شناخته شود و به نيابت از امام، در امر دين و دنيا، مرجع شيعيان باشد. امامان معصوم، به ويژه حضرت حجه بن الحسن المهدى - عجل الله تعالى فرجه - در روايات متعددى اين شرائط را بيان فرموده و مسلمانان را در دوران غيبت كبرى موظف كرده اند كه به واجدان شرائط مزبور رجوع نموده و طبق دستو آنان عمل كنند.(1)