پاسخ اجمالی:
کثرت شاهدان نشانه ی حقانیت ادیان در عرض یکدیگر نیست، بلکه نشانه حقانیت ادیان در طول یکدیگر است؛ یعنی شریعت هر عصری کاملتر از شریعت قبلی و ناسخ آن است و تمام مردم هر عصری باید به شریعت آن عصر درآیند. چون اسلام، کاملترین شرایع و ناسخ همه آن هاست؛ پس تمام مردم باید به دین اسلام درآیند.
پیامبر هر امتی در روز قیامت برای امت عصر و دوره خودش شاهد است؛ لذا این آیه ناظر به مردم عصر محمدی(ص) نیست؛ زیرا همگی جزء امت ایشان هستند، چه اسلام بیاورند و چه نیاورند.
پاسخ تفصیلی:
حشر هر امت در قیامت با پیامبر، امام و کتاب خودش
مدعای پلورالیست ها (طرفداران کثرت گرایی دینی) این است که مشروعیت و نجات بخشی منحصر در دینی خاص مانند اسلام نیست؛ لذا پیروان هر آیینی با حفظ آیین خود می توانند به نجات و سعادت برسند؛ و نیازی نیست که به دین خاتم انبیاء(صلّى اللّه علیه و آله) یعنی دین اسلام درآیند.
یکی از آیاتی که طرفداران پلورالیسم به سود مدعای خود مصادره و به عنوان دلیل می آورند آیه 41 سوره نساء است: «فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهیدٍ»؛ (حال آنها چگونه است آن روزى که از هر امتى، شاهد و گواهى [بر اعمالشان] مى آوریم؟).
همچنین آیه 71 سوره اسراء، بر حشر هر امت در روز قیامت با پیشوای خودش دلالت دارد: «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِم»؛ ([به یاد آورید] روزى را که هر گروهى را با پیشوایشان مى خوانیم!).
نیز آیه 28 سوره جاثیه، بر فراخوانده شدن هر امت در روز قیامت به سوی کتاب خودش دلالت دارد: «کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى إِلى کِتابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ (هر امّتى بسوى کتابش خوانده مى‌شود، و [به آنها مى‌گویند:] امروز جزاى آنچه را انجام مى دادید به شما مى دهند!).
برخی طرفداران پلورالیسم با استناد به این آیات گفته اند: تایید ضمنی ادیان دیگر و قبول کثرت ادیان، از این حقیقت هم برمی آید که در قرآن، بارها چنین تعبیر و توصیف شده است که در قیامت از هر امتی شاهدی که انبیاء و پیشوایان آن امتند، در عرصه محشر حاضر می گردند و پیامبر اسلام(صلّى اللّه علیه و آله) هم شاهد امت اسلام است. از این آیات چنین برمی آید که ایمان و کفر، ملل و نحل بسیار دارند و همه دین ها به یک دین جهانی (اسلام) تبدیل نگردیده است.(1)
پاسخ:
این برداشت کثرت گرایان از آیات قرآنی، نادرست است که طی نکاتی روشن می شود:
1. بررسی آیه 41 سوره نساء
دین اسلام محمدی(صلّى اللّه علیه و آله) و قرآن کریم، آخرین و کاملترین دین و شریعت الهی است؛ و بنابراین نسخ کننده همه شرایع قبلی است. دلیل برتری قرآن و اسلام و کاملتر بودن آن در آیه 48 سوره مائده آمده است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ»؛ (و این کتاب [قرآن] را به حق بر تو نازل کردیم، در حالى که کتب پیشین را تصدیق مى‌کند، و مهیمن بر آنهاست).
«مهیمن» به معنای شاهد و ناظر است و نیز به مراقب و محافظی که سلطه و سیطره داشته باشد «مهیمن» گویند. مهیمن از اسمای حسنای الهی است که دلالت دارد بر گواه و ناظر بودن خدا بر موجودات که آنها و امورشان را اداره می کند. قرآن کریم نیز مهیمن است، چون محتوای اعلایش بر دیگر کتاب‌های آسمانی، شاهد، ناظر و محیط است و نیز برتری و حاکمیت دارد. گفتنی است که وقتی برتری قرآن کریم نسبت به کتاب‌های آسمانی دیگر ثابت شد، برتری آورنده آن نیز بر آورنده آن کتاب‌ها ثابت می شود.
همچنین جمله ی «وَ جِئْنا بِکَ عَلى هؤُلاءِ شَهیداً»؛ (و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد) در همین آیه 41 سوره نساء نشانگر برتری خاتم انبیاء(صلّى اللّه علیه و آله) بر دیگر انبیاء(علیهم السلام) است. رسول اکرم(ص) بر همه پیامبران(علیهم‌السلام) مهیمن است؛ زیرا کتاب او یعنی قرآن کریم بر همه کتاب‌های آسمانی هیمنه و تسلط دارد، بدین سبب آن حضرت نه تنها شاهد معاصران زمان خویش است، بلکه شاهد کل انسان ها یعنی شاهد همه انبیا و امت هایشان است و در داوری بین انبیا و امت‌هایشان به سود انبیاء(علیهم‌السلام) گواهی داده و شهادت می‌دهد که حق با آنان بوده است.(2)
بنابر این کثرت شاهدان در روز قیامت نشانه ی حقانیت ادیان در عرض یکدیگر نیست بلکه نشانه حقانیت ادیان در طول یکدیگر است. یعنی شریعت هر عصری کاملتر از شریعت قبلی و ناسخ آن است و تمام مردم هر عصری در همه پهنه ی جغرافیا، باید به شریعت آن عصر درآیند. و چون شریعت محمدی(صلّى اللّه علیه و آله) کاملترین شرایع و ناسخ همه آن هاست؛ پس تمام مردم در همه جا بعد از بعثت خاتم انبیاء(ص) باید به دین اسلام درآیند.
اکنون می توانیم بر اساس مطالب بالا، برداشت و تفسیر صحیحی از آیه 41 سوره نساء ارائه دهیم: پیامبر هر امتی در روز قیامت برای امت خودش شاهد است و البته امتش فقط شامل مردمی می شود که تا قبل از بعثت پیامبر بعدی می زیسته اند؛ و با آمدن رسول بعدی، همه مردم جزء امت ایشان می شوند، چه ایمان بیاورند و چه نیاورند. لذا این آیه ناظر به مردم عصر محمدی(صلّى اللّه علیه و آله) نیست؛ زیرا همگی جزء امت ایشان(ص) هستند، چه اسلام بیاورند و چه نیاورند.
2. بررسی آیه 71 سوره اسراء
نکته دوم درباره آیه 71 سوره اسراء است: «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِم». در حدیثى که شیعه و اهل تسنن از امام على بن موسى الرضا(علیهما السلام) به سندهاى صحیح نقل کرده اند، چنین مى خوانیم که امام رضا(علیه السلام) از پدرانش از پیامبر(صلّى اللّه علیه و آله) در تفسیر این آیه نقل فرمود: «یُدْعَى کُلُ أُنَاسٍ بِإِمَامِ زَمَانِهِمْ وَ کِتَابِ رَبِّهِمْ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِمْ»؛ (در آن روز هر قومى همراه امام زمانشان و کتاب پروردگار و سنت پیامبرشان خوانده مى شوند).(3) از این حدیث استفاده می شود که مراد «از دعوت هر امت با امام و پیشوایشان»، فراخوانی هر یک از آنها با پیامبر عصرشان است. بنابر این، آیه ناظر به پیروان ادیان در عصر کنونی نیست تا تأیید پلورالیسم دینی از آن استفاده شود.
3. بررسی آیه 28 سوره جاثیه
نکته سوم درباره آیه 28 سوره جاثیه است: «کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى إِلى کِتابِهَا الْیَوْمَ». کتاب مورد اشاره در این آیه همان نامه اعمالى است که تمام نیکی ها و بدی ها، زشتی ها و زیبائی هاى گفتار و کردار انسان ها در آن ثبت است، و به گفته آیه 49 سوره کهف: «لا یُغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصاها»؛ (هیچ کار کوچک و بزرگى نیست، مگر اینکه آن را ثبت کرده و برشمرده است).
تعبیر «کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى إِلى کِتابِهَا» نشان مى دهد که علاوه بر نامه اعمالى که براى هر انسانى جداگانه موجود است هر امتى نیز نامه اعمالى متعلق به جمع و گروه خود دارد، این معنى با توجه به اینکه انسان داراى دو نوع اعمال است: اعمال فردى واعمال جمعى و گروهى، و این مطلب عجیبى به نظر نمى رسد، چرا که وجود دو گونه نامه اعمال از این نظر کاملا طبیعى است. تعبیر «تُدْعى» نشان مى دهد که از آنها دعوت مى شود که بیایند و نامه اعمال خود را بخوانند، این شبیه همان مطلبى است که در آیه 14 سوره اسراء آمده است: «اقْرَأْ کِتابَکَ کَفى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسیباً»؛ ([و به او مى گوییم:] کتابت را بخوان، کافى است که امروز، خود حسابگر خویش باشى!).(4)
حتی اگر کلمه «کتاب» در این آیه به معنای کتاب های آسمانی باشد؛ باز هم تفسیرش همانند تفسیر آیه 71 سوره اسراء است؛ یعنی فراخوانی هر یک از آنها با کتاب آسمانی عصرشان است. بنابر این، آیه ناظر به پیروان کتاب های آسمانی در عصر کنونی نیست تا تایید پلورالیسم دینی از آن استفاده شود.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.