آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اگر در احاديث آمده كه بهشت هشت درب دارد به این دلیل است که بگويند راه های وصول به سعادت از راه های سقوط در دامان بدبختى بيشتر است و رحمت الهى بر غضبش پيشى گرفته است. از بعضى از اين درها صدّيقان وارد مى شوند و از بعضى شهداء و صالحان و از بعضى شيعيان و محبّان اهل بيت(ع). برخي روايات عدد درهاى بهشت را هفتاد و يك در دانسته كه ممكن است اشاره به عددهاى تكثيرى باشد كه كثرت فوق العاده درها را نشان دهد.

در هيچ آيه اى از «قرآن مجيد» نيامده است كه بهشت هشت در دارد؛ تنها درباره دوزخ مى خوانيم: «لَهَا سَبْعَةُ اَبْوَابٍ»(1)؛ (براى آن هفت در است)؛ ولى كراراً در احاديث اسلامى به اين نكته اشاره شده كه بهشت داراى هشت در است، اشاره به اينكه طرق وصول به سعادت كه بهشت مظهر آن است از طرق سقوط در دامان بدبختى كه جهنّم كانون آن است، بيشتر مى باشد و رحمت واسعه الهى بر غضبش پيشى گرفته «سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ». از جمله در حديثى از اميرمؤمنان علي(عليه السلام) مى خوانيم: «اِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِيَةَ اَبْوَابٍ»؛ (بهشت داراى هشت در است). [سپس به شرح اين درها پرداخته، مى فرمايد:] «از بعضى از اين درها صدّيقان وارد مى شوند و از بعضى شهداء و صالحان و از بعضى شيعيان و محبّان اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام) و ...».(2)
در حديث ديگرى از امام باقر(عليه السلام) مى خوانيم: «اَحْسِنُوا الظَّنَّ بِاللهِ وَ اعْلَمُوا اَنَّ لِلْجَنَّةِ ثمانِيَةَ اَبْوَابِ عَرْضُ كُلِّ بَابٍ مِنْهَا مَسِيرَةُ اَرْبَعِينَ سَنَةً»(3)؛ (به خدا گمان نيك داشته باشيد و بدانيد بهشت هشت در دارد، پهناى هر در به اندازه چهل سال راه است!)
اين در حالى است كه از بعضى ديگر از احاديث استفاده مى شود كه عدد درهاى بهشت هفتاد و يك در است، اين مضمون در حديثى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) نقل شده است.(4)
ممكن است همه اين اعداد اشاره به عددهاى تكثيرى باشد كه كثرت فوق العاده درها را نشان مى دهد، منتهی در يك جا در مقايسه با درهاى جهنّم هشت در شمرده شده تا نشان داده شود كه اسباب وصول به سعادت از اسباب بدبختى بيشتر است و در جاى ديگر اشاره به كثرت اقوامى شده كه هر كدام از طريقى به اين كانون رحمت الهى راه مى يابند.
از تعبيرات مختلف اين روايات به خوبى استفاده مى شود كه اين درها هماهنگ است با اعمالى كه نيكان و پاكان انجام مى دهند، مثلا در حديثى از امام صادق(عليه السلام) از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «لِلْجَنَّةِ بابٌ يُقالُ بابُ الْمُجَاهِدِينَ، يَمْضُونَ اِلَيْهِ فَاِذَا هُوَ مَفْتُوحٌ وَ هُمْ مُتَقَلِّدُونَ بِسُيُوفِهِمْ... وَ الْمَلَائِكَةُ تُرَحِّبُ بِهِمْ»(5)؛ (براى بهشت، درى است كه به آن، درِ مجاهدان گفته مى شود، هنگامى كه به سوى آن مى روند آن در گشوده مى شود؛ در حالى كه آنها شمشيرهايشان را بر كمر دارند و فرشتگان به آنها خوشامد مى گويند!). همين معنا به شكل ديگرى در «نهج البلاغه» آمده است: «اِنَّ الْجِهادَ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللهُ لِخَاصَّةِ اَوْلِيَائِهِ»(6)؛ (جهاد، درى از درهاى بهشت است كه خدا آن را به روى بندگان خاصش گشوده است). باز در حديث ديگرى از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) آمده است: «اِنَّ لِلْجَنَّةِ باباً يُدْعَى الرَّيّانُ لَا يَدْخُلُهُ اِلَّا الصّائِمُونَ»(7)؛ (بهشت درى دارد كه سيراب [يا سيراب كننده] ناميده مى شود و از آن در فقط روزه داران وارد مى شوند).
و نيز از همان حضرت آمده است: «اِنَّ لِلْجَنَّةِ بابٌ يُقالُ لَهُ بابُ الْمَعْرُوفِ لَا يَدْخُلُهُ اِلَّا اَهْلُ الْمَعْرُوفِ»(8)؛ (بهشت درى دارد به نام درِ نيكوكارى كه جز نيكوكاران از آن وارد نمى شوند).
همچنين در احاديث ديگر اشاره به «بابُ الصَّبْرِ»، «بابُ الشُّكْرِ»، «بابُ الْبَلاءِ» نيز شده، حتى آمده است كه: (درهاى بهشت در سايه شمشيرهاست)! «اِنَّ اَبْوابَ الْجَنَّةِ تَحْتَ ظِلَالِ السُّيُوفِ»(9) (اشاره به مسئله جهاد).
قابل توجه اينكه از بعضى از احاديث استفاده مى شود كه درهاى بهشت، مردان بزرگ الهى هستند! چنانكه در «كافى» از امام كاظم(عليه السلام) مى خوانيم كه فرمود: «اِن عَليّاً بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ»(10)؛ (همانا على(عليه السلام)، درى از درهاى بهشت است) اشاره به اینکه هر کسی خُلق و خو و ایمان و عمل خویش را از آن بزرگوار بگیرد و در مسير او گام نهد وارد بهشت خواهد شد.
با توجه به آنچه گفته شد معنا و مفهوم درهاى بهشتى و چگونگى آنها به خوبى روشن مى شود.(11)