آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تشريع احكام الهى براي قسط و عدل و هدايت جامعه است تا انسان ها بتوانند به كسب فضايل و نفى رذائل بپردازند. از آنجا كه احكام الهى به تنهايى در همه نفوس مؤثّر نمى افتد لازم است در كنار آن بشارت و انذار هم باشد تا انگيزه حركت شود. با اين وجود عده ای هستند كه نياز است تا با مجازات های دنيوی جلوي ظلم شان گرفته شود. اهتمام شارع به اجراى حدود و مجازات متخلّفان تا آن حد است كه در روايت آمده كه: «حدّى كه در زمين اجرا شود پر بارتر از چهل شبانه روز باران است».

تشريع احكام الهى به خاطر دعوت مردم به قسط و عدل و هدايت جامعه به طرق امن و امان است؛ تا انسان ها بتوانند به كسب فضايل و نفى رذائل و سير الى الله و مقام قرب الهى كه مقصد اعلاى آفرينش است بپردازند. و از آنجا كه احكام الهى به تنهايى در همه نفوس مؤثّر نمى شود، لازم است در كنار آن بشارت و انذار قرار گيرد تا انگيزه حركت مردم و انجام آنها شود. و از آنجا كه بشارتها و انذارهاى اخروى براى بازداشتن گروهى از مردم از اعمال خلاف و وادار كردن آن ها به انجام وظايف فردى و اجتماعى كافى نيست؛ لازم است مجازات هاى دنيوى براى كسانى كه از حدود الهى تجاوز مى كنند و حق و عدالت را زير پا مى گذارند تعيين گردد؛ تا ضامن اجراى اين احكام در ميان كسانى شود كه تربيت كافى دينى و تقواى الهى ندارند.
شكي نيست كه نظام اسلامى با نظام هاى مادّى در اين قسمت تفاوت دارد؛ چون در نظام هاى مادّى هيچ ضامن اجرائى جز همان مجازات هاى دنيوى و مادّى وجود ندارد؛ به همين دليل هر حكمى كه فاقد عقوبت متخلّف باشد، از نظر آنها حكم و قانون شمرده نمى شود، بلكه آن را يك توصيه اخلاقى مى دانند. در حالى كه در نظام هاى دينى، اعتقادات قلبى و تعهّدات معنوى و ايمان به دادگاه بزرگ الهى در قيامت، و توجه به مراقبت پروردگار در دنيا، يكى از انگيزه هاى مهم و ضامن اجرائى قوى است؛ ولى چون اين انگيزه هاى الهى در همه نفوس به تنهايى مؤثّر نيست، بايد در كنار آن ضامن اجراهاى مادّى و عقوبت هاى دنيوى نيز قرار گيرد.
اهتمام شارع مقدّس به اجراى حدود و مجازات‌هاى متخلّفان تا آن حد است كه در روايات متعدّدى مى خوانيم: «حَدّ يُقامُ فِى الاَرْضِ اَزْكى مِنْ مَطَرِ اَرْبَعينَ لَيْلَةً وَ اَيّامِها»(1)؛ (حدّى كه در زمين اجرا شود پربارتر از چهل شبانه روز باران است!) اين حديث هم از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و هم از امام باقر(عليه السلام) و از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است؛ و در بعضى از اين متون به جاى «اَزْكى»، «اَفْضَل»، يا «اَنْفَع» آمده است.
در تفسير آيه شريفه «... يُحيِى الاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها»(2) در حديثى از امام موسى بن جعفر(عليهما السلام) مى‌ خوانيم: «لَيْسَ يُحيِيها بِالْقَطرِ وَ لكِنْ يَبْعَثُ اللهُ رِجالا فَيُحْيونَ الْعَدْلَ فَتُحْيَى الاَرْضُ لاِحْياءِ الْعَدلِ، ثُمَّ قالَ: وَ لاِقامَةُ الْحَدِّ فيهِ اَنْفَعُ فِى الاَرْضِ مِنَ الْقَطَر اَرْبَعينَ صَباحاً»(3)؛ ([تنها] زمين را باران زنده نمى كند؛ بلكه مردانى را برمى انگيزد كه عدالت را زنده كنند، سپس زمين به خاطر احياى عدالت زنده مى شود، بعد از آن امام(عليه السلام) افزود: به يقين اجراى يك حدّ در طريق عدالت سودمندتر است از چهل روز باران در زمين!).
چرا اجراى يك حدّ انفع و افضل و ازكى از چهل شبانه روز باران نباشد! در حالى كه سلامت جامعه و امنيّت و ثبات در آن اصل و ريشه هر خير و بركتى است؛ زيرا باران هاى پر بركت و وفور نعمت و منافع اقتصادى بدون امنيّت كارساز نيست؛ و امنيّت اجتماعى بدون اجراى حدود و احقاق حقوق حاصل نمى شود؛ در غير اين صورت مردم به جان هم مى افتند و ظلم و فساد سطح جامعه را فرا مى گيرد؛ شهرها ويران، و بندگان خدا به استضعاف كشيده مى شوند. به همين دليل ابراهيم خليل(عليه السلام) هنگامى كه خانه كعبه را بنا نهاد، و از خداوند درباره آن سرزمين تقاضاهايى نمود، نخستين دعايش درباره امنيّت مكّه بود؛ عرض كرد: «رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِنا وَ ارْزُقْ اَهْلَهُ مِنَ الَّثمراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ»(4)؛ (پروردگارا! اين سرزمين را شهر امنى قرار ده، و اهل آن را ـ همان كسانى كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده اند ـ از ثمرات[گوناگون] روزى ده). و به اين ترتيب نعمت امنيّت را پيش از روزى‌ هاى گوناگون ديگر از خدا طلب كرد؛ چرا كه مى‌ دانست تا نعمت امنيّت نباشد مواهب ديگر قابل استفاده نيست.(5)