پاسخ اجمالی:
«احتیاط واجب»، حکم احتیاطی بدون فتوا است و مکلّف یا باید به آن احتیاط عمل کند، یا به فتوای مجتهد دیگر رجوع نماید.
«احتیاط مستحب»، احتیاطی هست که همراه با یک فتوا می آید و مکلّف بین عمل به حکم احتیاطی یا عمل به فتوا مخیّر است و حق رجوع به مجتهد دیگر را ندارد.
پاسخ تفصیلی:
انواع حکم مجتهد:
در رساله های عملیّه، احکام شرعی به سه صورت مطرح می شوند: فتوای صریح، احتیاط واجب و احتیاط مستحب.
«
لکن گاهی مواقع
تعبيراتى كه در مورد احتياط به كار مى رود سه گونه است: 1. احتياط مستحب 2. احتياط واجب 3. احتياط مطلق بدون قيد واجب و مستحب كه عملًا به دو قسم اوّل برمى گردد؛ زيرا در واقع يا مستحب است يا واجب.
«احتياط مستحب»:
جايى است كه قيد «استحبابى» يا «مستحب» يا قرينه اى ديگر كه دال بر استحباب است، نظير «الاولى و الاحوط كذا...»(1) همراه احتياط ذكر شود و يا احتياط مطلقى باشد كه قبل يا بعد از آن فتوايى بر خلاف باشد. مثل اين كه گفته شود احتياط آن است كه تسبيحات اربعه سه بار خوانده شود هر چند يك بار هم كفايت مى كند.(2) يا اين كه احتياط را بعد از اين فتوا ذكر كنند. مثال: «اگر معلوم نباشد که پسر بزرگتر کدام است، قضای نماز و روزه پدر و مادر بر هیچکدام واجب نیست. ولی احتیاط مستحب آن است که بین خودشان قسمت کنند».(3)
به جز تعبيرات فوق، تعبيرات ديگرى وجود دارد كه برخى آن را دالّ بر «احتياط استحبابى» گرفته اند.(4) مانند جواز همراه با اشكال (يجوز على اشكال) جواز همراه با تأمّل (يجوز على تأمّل)، ولى اين اصطلاح مسلّم نيست.
در احتياط استحبابى، عمل مقلّد به احتياط شايسته است ولى واجب نيست، و جاى رجوع به مجتهد ديگر هم نيست.
«احتياط واجب»:
در جايى است كه صريحاً قيد «وجوبى» يا «واجب» همراه احتياط آمده باشد يا احتياط مطلقى باشد كه قبل يا بعد از آن فتوايى بر خلاف نباشد. مثال: «بنابر احتیاط واجب، باید انسان از پوشیدن لباس شهرت خودداری کند».(5)
در موارد احتياط واجب، وظيفه مقلّد آن است كه يكى از دو كار را انجام دهد: يا به احتياط عمل نمايد و يا به فتواى مجتهدى كه از نظر علمى پايين تر از مجتهد اعلم ولى بالاتر از مجتهدهاى ديگر است (فالأعلم) رجوع كند.(6)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.