آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در خطبه 42 نهج البلاغه مى فرمايد: «هر يك از دنيا و آخرت، فرزندانى دارند [كه به آن دل بسته اند]؛ امّا شما از فرزندان آخرت باشيد، نه از فرزندان دنيا!». منظور ایشان از فرزندان دنيا، دنياپرستان بوده و فرزندان آخرت، مؤمنان صالح می باشند. این تعبیر از آن جهت است كه همواره فرزند از طريق وراثت شباهت زيادى به والدين خود دارد. فرزندان دنيا جز خور و خواب و عيش و عشرت، نمى شناسند و تنها به دنيا دل بسته اند؛ ولى فرزندان آخرت، عشق به خدا دارند و از مواهب دنيا براى سعادت ابدى خود بهره مى گيرند.

امام علی(علیه السلام) درباره فرزندان دنيا و فرزندان آخرت در خطبه 42 نهج البلاغه مى فرمايد: (هر يك از اين دو [دنيا و آخرت] فرزندانى دارند [كه به آن دل بسته اند] امّا شما از فرزندان آخرت باشيد، نه از فرزندان دنيا!)؛ «وَ لِكُلٍّ مِنْهُمَا بَنُونَ، فَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الاْخِرَةِ وَ لاَتَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا». (چرا كه هر فرزندى روز رستاخيز به پدر خود ملحق مى شود)؛ «فَإِنَّ كُلَّ وَلَد سَيُلْحَقُ بِأَبِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».
آرى در اينجا دو خط وجود دارد، خط دنياپرستان و خط عاشقان آخرت، هر چند گروهى نيز در ميان اين دو خط سرگردانند! فرزندان دنيا جز خواب و خور و خشم و شهوت، طرب و عيش و عشرت، چيزى را به رسميّت نمى شناسند. آنها تنها به ظاهر زندگى دنيا دل بسته اند و حتى به خود اجازه نمى دهند كه بينديشند از كجا آمده اند و در كجا هستند و به سوى كجا مى روند؟ آرى آنها مصداق اين آيه اند: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَيوةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ اْلآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ».(1)
آنها چنان در دنيا زندگى مى كنند، كه گويا عمر جاويدان دارند؛ و چنان بر آن و بر اموالشان تكيه كرده اند كه گويا هرگز زوال و فنايى در كار نيست؛ آن گونه كه قرآن مجيد مى فرمايد: «يَحْسَبُ اَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ»(2)؛ (چنين مى پندارد كه اموالش او را جاودانه مى سازد). چنان براى دنيا در تلاش و كوشش اند و چنان براى به چنگ آوردن ذخائر مادى حريصند كه اگر به آنها گفته مى شد عمر جاويدان و ابدى داريد بيش از اين تلاش نمى كردند!
ولى آنها كه فرزندان آخرتند با نگاهى دقيق و نافذ به اعماق زندگى دنيا نگريسته و آن را تهی و ناپايدار و بى قرار يافته اند! همچون سرابى فريبنده، در بيابانى خشك و سوزان يا همچون مارى خوش خط و خال كه زهر كُشنده اش را براى طالبانش پنهان كرده است! آنها على وار تشريفات و زرق و برق زندگى دنيا را طلاق داده، طلاقى بائن كه بازگشتى در آن نيست! آنان با الهام گرفتن از قرآن مجيد به خوبى مى دانند كه همه انسانها در زيان و خسرانند، جز مؤمنان صالح العمل و طرفدار حق و استقامت و صبر: «وَ الْعَصْرِ * اِنَّ اْلاِنْسانَ لَفى خُسْر * اِلاَّ الَّذيْنَ آمَنْوُا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ».(3)
تعبير از «دنياپرستان» به فرزندان دنيا و تعبير از «مؤمنان صالح» به فرزندان آخرت، به این دلیل است كه همواره فرزند از طريق عامل وراثت و ژن ها شباهت زيادى به پدر و مادر خود دارد؛ شباهتى كه سبب محبّت و دوستى و به هم پيوستگى مى شود. آرى دنياپرستان، فرزندِ دنيا هستند؛ به همين دليل عشق به دنيا تمام وجودشان را پر كرده است، به گونه اى كه گويى براى آنها دنيا همه چيز است و جز آن چيزى وجود ندارد و در عمل شعارشان «ما هِىَ اِلاّ حَيوتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَ نَحْيى»(4) است. هر چند در عقيده، به ظاهر مسلمانند و به همين دليل دائماً در جهانى پر از اوهام و خيالات زندگى مى كنند. ولى فرزندان آخرت، عشق به خدا تمام وجودشان را پر كرده است. آنها از مواهب زندگىِ مادى دنيا براى سعادت جاويدان و ابدى خود بهره مى گيرند بى آن كه در آن غرق شوند.
تعبیر «اِنَّ كُلَّ وَلَد سَيُلْحَقُ بِاَبِيهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ»؛ (به زودى در قيامت هر فرزندى به پدرش ملحق مى شود) مى رساند که زندگى مادى منهاى ايمان و تقوى در قيامت به صورت دوزخ مجسّم مى شود و دنياپرستان در آغوش آن قرار مى گيرند، همان گونه كه قرآن مى گويد: «وَ أُمُّهُ هاوِيَةٌ»(5)؛ (مادر و پناهگاه او دوزخ است!) امّا اگر زندگى اين جهان توأم با ايمان و تقوى باشد و شكل الهى و اخروى به خود گيرد، در قيامت به صورت بهشت تجسّم پيدا مى كند و اين گروه از مؤمنان در آغوش آن قرار مى گيرند.(6)