آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) مقام و موقعیت اهل بیت(ع) را همچون ستارگان آسمان می داند که هرگاه یکی از آنها غروب کند دیگری طلوع می کند. از این تشبیه امام(ع) سه نکته مهم فهميده می شود: 1. نجات در دنیا و آخرت و راهيابى به سعادت هر دو جهان در پرتو هدايت اهل بیت(ع) امكان پذير است. 2. هر امامى چشم از جهان فرو بندد، امام ديگرى جاى او را مى گيرد تا نوبت به حضرت مهدي(عج) برسد. 3. پیروی از اهل بیت(ع) سبب رسیدن به آرزوها و اکمال نعمت های خدادادی است.

امام علي(عليه السلام) در بخش پايانى خطبه 100 «نهج البلاغه»، همه مخاطبان خود را كه منحصر به معاصران خويش نيست، مخاطب ساخته و مقام و موقعيّت اهل بيت(عليهم السلام) را در عباراتى كوتاه، امّا بسيار پر معنا براى آنها شرح مى دهد و مى فرمايد: (آگاه باشيد! آل محمّد(صلى الله عليه و آله) همانند ستارگان آسمانند كه هرگاه يكى از آنها غروب كند، ديگرى طلوع مى كند)؛ «أَلاَ إِنَّ مَثَلَ آلِ مُحَمَّدٍ(صلى الله عليه و آله) كَمَثَلِ نُجُومِ السَّماءِ: إِذَا خَوَى(1) نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ». سپس در تكميل اين سخن مى افزايد: (گويا [مى بينم] در پرتو خاندان پيامبر(صلى الله عليه و آله)، نعمت هاى الهى بر شما كامل شده و آنچه را آرزو داشته ايد خداوند به شما ارزانى داشته است)؛ «فَكَأَنَّكُمْ قَدْ تَكَامَلَتْ مِنَ اللهِ فِيكُمُ الصَّنَائِعُ(2) وَ أَرَاكُمْ مَا كُنْتُمْ تَأْمُلُونَ».
امام(عليه السلام) در اين سخن كوتاه، به سه نكته اشاره فرموده است:
1. نخست اينكه: آل محمّد(صلى الله عليه و آله) همانند ستارگانند كه «قرآن مجيد» درباره آنها مى فرمايد: «وَ بِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ»(3)؛ (آنها به وسيله ستارگان هدايت مى شوند). و در جايى ديگر مى فرمايد: «وَ هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ»(4)؛ (خداوند كسى است كه ستارگان را براى شما قرار داد؛ تا در تاريكى هاى صحرا و دريا بوسيله آنها هدايت شويد).
در زمان هاى قديم كه قطب نما اختراع نشده بود و جادّه ها به صورت امروز نبود، قافله ها در صحراها، و كشتى ها در درياها، در شب هاى تاريك به وسيله ستارگانِ آسمان راه را پيدا مى كردند و به منزل مقصود مى رسيدند و از ظلمات برّ و بحر رهايى مى يافتند. نجات در دنيا و آخرت و راهيابى به سعادت دارَيْن نيز در پرتو هدايت آل محمّد(عليهم السلام) امكان پذير است.
2. مطلب ديگر اينكه: آسمان شب، خالى از ستاره نمى شود؛ هر زمان ستارگانى آرام و آهسته غروب مى كنند، ستارگان ديگرى در افقِ مشرق ظاهر مى شوند؛ اهل بيت پيامبر(عليهم السلام) نيز چنين هستند؛ هر امامى چشم از جهان فرو مى بندد، امام ديگرى جاى او را مى گيرد تا نوبت به حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه) برسد و با قيام خود جهان را پر از عدل و داد كند.
اين تعبير به خوبى نشان مى دهد كه سلسله امامت گسستنى و تعطيل بردار نيست، به تعبير ديگر: روى زمين هرگز از حجّت خدا، خالى نمى ماند و تعجّب در اين است كه بعضى از شارحان «نهج البلاغه» مانند «ابن ابى الحديد» هنگامى كه جمله هاى پيشينِ اين خطبه را تفسير مى كند، مى گويد: اشاره به ظهور حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه) است كه به عقيده طرفداران مذهب ما، در آخرالزمان متولّد مى شود و قيام به عدالت مى كند.
اگر اين گوينده در جمله هاى محل بحث - كه در ذيل خطبه آمده - دقّت مى كرد، به اشتباه خود در اين سخن پى مى برد؛ ولى افسوس! كه گاهى تعصّب ها اجازه نمى دهد تا قرينه اى به اين روشنى مورد توجّه قرار گيرد.
3. آخرين مطلب اينكه: امام(عليه السلام) مى فرمايد: پيروى از آل محمّد(صلى الله عليه و آله) سبب مى شود كه به تمام آرزوهاى خويش برسيد و نعمت هاى خداوند بر شما به كمال خود برسد و اين دليل بر نقش مؤثّر اهل بيت(عليهم السلام) در تكامل دينى و دنيوى در همه زمان هاست و اينكه بعضى از شارحان «نهج البلاغه» آن را اشاره به زمان ظهور حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه) دانسته اند، سخنى است بدون دليل.(5)