آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) با هشدار نسبت به پیامدهای طمع ورزی می فرماید: «بپرهيز از اينكه مَركب هاى طمع، تو را با سرعت به هلاكت بيندازند». بر اساس سخن امام(ع) و گواهی تاریخ، افراد با سوار شدن بر مرکب طمع گرفتار شكست هاى سختى می شوند؛ زيرا طمع، چشم و گوش انسان را بسته و اجازه نمى دهد راه را از بيراهه و محل نجات را از پرتگاه بشناسد. از این رو حضرت علي(ع) در حدیثی می فرماید: «چيزى بدتر از طمع براى فاسد كردن انسان نيست».

امام علي(عليه السلام) در نامه 31 «نهج البلاغه« خطاب به فرزندش امام حسن(عليه السلام) مى فرمايد: (و بپرهيز از اينكه مَركب هاى طمع، تو را با سرعت با خود ببرند و به آبشخورهاى هلاكت بيندازند)؛ «وَ إِيَّاكَ أَنْ تُوجِفَ(1) بِكَ مَطَايَا الطَّمَعِ، فَتُورِدَكَ مَنَاهِلَ(2) الْهَلَكَةِ».
امام(عليه السلام) در اينجا موارد طمع را به منزله مَركب هاى سركشى گرفته كه اگر انسان بر آن سوار شود اختيار را از او ربوده و به پرتگاه مى كشانند و تعبير به «مَناهِلَ الْهَلَكَةِ»؛ (آبشخورهاى هلاكت) اشاره لطيفى به اين حقيقت است كه انسان براى سيراب شدن به سراغ آبشخور مى رود؛ ولى آبشخورى كه با مَركب طمع به آن وارد مى شود نه تنها سيراب نمى كند و آبی در آنجا نیست؛ بلكه به جاى آن هلاكت است.
بارها در زندگى خود آزموده ايم و تاريخ نيز گواه صدق اين حقيقت است كه افراد طمّاع در زندگى گرفتار شكست هاى سختى شده اند؛ زيرا طمع، چشم و گوش انسان را مى بندد و به او اجازه نمى دهد راه را از بيراهه و محل نجات را از پرتگاه بشناسد؛ بلكه مى توان گفت: غالب كسانى كه در مسائل تجارى و مانند آن گرفتار ورشكست نهايى مى شوند، عامل اصلى آن، طمع آنها بوده است.
در كتاب «بحارالانوار» شبيه اين سخن در حديث پرمعنايى از امام صادق(عليه السلام) نقل شده که مى فرمايد: «الطَّمَعُ خَمْرُ الشَّيْطَانِ يَسْتَقِي بِيَدِهِ لِخَوَاصِّهِ فَمَنْ سَكِرَ مِنْهُ لَا يَصْحُو إِلَّا فِي أَلِيمِ عَذَابِ اللهِ أَوْ مُجَاوَرَةِ سَاقِيهِ»(3)؛ (طمع، شرابِ شيطان است كه با دست خود به خواص خود مى نوشاند و هركس از آن مست شود جز در عذاب الهى يا در كنار ساقيش [شيطان] هوشيار نمى شود). در حديثي از رسول خدا(صلی الله عليه وآله) مى خوانيم: «اَلطَّمَعُ يُذْهِبُ الْحِكْمَةَ مِنْ قُلُوبِ الْعُلَماءِ»؛ (طمع، حكمت و تدبير را حتى از دل دانشمندان بيرون مى برد). هم چنین امام اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) در حديث ديگری می فرمایند: «مَا هَدَمَ الدِّينَ مِثْلُ الْبِدَعِ وَ لَا أَفْسَدَ الرَّجُلَ مِثْلُ الطَّمَعِ»(4)؛ (چيزى مانند بدعت ها دين را ويران نمى سازد و چيزى بدتر از طمع براى فاسد كردن انسان نيست).(5)