آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در ارتباط با شایستگی های «مالک اشتر» می فرماید: «من مالك اشتر را امير شما ساختم؛ گوش به فرمانش دهيد و از او اطاعت كنيد، او را سپر محكم خويش سازيد؛ زيرا بيم سستى و لغزش در او راه ندارد؛ در جايى كه سرعت لازم است كندى نخواهد كرد و در آنجا كه آرامش لازم است شتاب نمى کند».

امام علي(عليه السلام) در نامه 13 «نهج البلاغه» كه به «زياد بن نضر» و «شريح بن هانى» نوشته است نخست به مأموريت مهم مالك اشتر اشاره كرده و مى فرمايد: (من مالك بن حارث اشتر را بر شما و بر آنان كه تحت فرمان شما هستند، امير ساختم گوش به فرمانش دهيد و از او اطاعت كنيد)؛ «وَ قَدْ أَمَّرْتُ عَلَيْكُمَا وَ عَلَى مَنْ فِي حَيِّزِكُمَا(1) مَالِكَ بْنَ الْحَارِثِ الاْشْتَرَ، فَاسْمَعَا لَهُ وَ أَطِيعَا». سپس مى افزايد: (او را زره و سپر محكم خويش سازيد؛ زيرا او كسى است كه بيم سستى در او راه ندارد و لغزش پيدا نمى كند؛ در جايى كه سرعت لازم است كندى نخواهد كرد و در آنجا كه كندى و آرامش لازم است سرعت و شتاب به خرج نمى دهد)؛ «وَ اجْعَلاَهُ دِرْعاً وَ مِجَنّاً(2)، فَإِنَّهُ مِمَّنْ لاَ يُخَافُ وَ هْنُهُ وَ لاَ سَقْطَتُهُ(3) وَ لاَ بُطْؤُهُ عَمَّا الاْسْرَاعُ إِلَيْهِ أَحْزَمُ(4)، وَ لاَ إِسْرَاعُهُ إِلَى مَا الْبُطْءُ عَنْهُ أَمْثَلُ(5)».
از تعبير امام(عليه السلام) استفاده مى شود كه فرمانده لشكر بايد همچون زره و سپر كاملاً از نفرات خود حفاظت كند و آن گونه برنامه ريزى كند كه ضايعات به حدّاقل برسد و كشته و مجروح كمتر باشد. نكته ديگرى كه امام(عليه السلام) در اين چند جمله بيان فرموده ويژگى هاى چهار گانه اى است كه براى اشتر برشمرده كه اگر در فرمانده اى جمع شود، آن فرمانده از هر نظر لايق و شايسته است.
1. سستى به خرج ندهد و در برابر فشارهاى دشمن و سنگينى برنامه هاى جنگى مانند كوه استوار باشد.
2. در محاسبات خود كمتر دچار اشتباه شود، موقعيت نيروهاى خودى و دشمن را به طور كامل ارزيابى كند و مطابق آن برنامه ريزى نمايد.
3. در ميدان جنگ مسائلى پيش مى آيد كه دقيقه ها و ثانيه ها در آن سرنوشت ساز است و بايد با سرعت هرچه تمام تر عمل كرد. فرمانده لايق بايد اين دقيقه ها و ثانيه ها را بشناسد و بر طبق آن موضع گيرى كند.
4. به هنگام مبارزه لحظاتى پيش مى آيد كه در آن خونسردى و ترك شتاب لازم است؛ مثلا در جايى كه دشمن تدريجاً به دام مى افتد، اگر كار عجولانه اى شود از دام بيرون خواهد رفت. در اين گونه موارد بايد خونسرد بود.
به يقين فرماندهى كه اين چهار وصف در او باشد فرمانده بسيار با ارزشى است و اين همان چيزى است كه در مالك اشتر به اضافه صفات ديگر جمع بود.(6)