آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) پس از جنگ جمل در نامه ای به مردم کوفه از زحمات و پایمردی آنان قدردانی كردند و در توصیف آنان فرمودند: «خداوند به شما اهل اين شهر [كوفه] از سوى اهل بيت پيامبرتان پاداش دهد؛ بهترين پاداشى كه به فرمانبران خود و سپاسگزاران نعمت هايش عطا مى كند؛ زيرا شما فرمان مرا شنيديد و اطاعت كرديد، دعوت شديد و اجابت نموديد». امام(ع) در اين نامه، اوصاف پنج گانه اى براى مردم كوفه بيان مى كند كه عبارتند از: عمل به طاعت الهى، اداى شكر نعمت هاى او، گوش فرا دادن به فرمان، اطاعت فرمان امام(ع) و اجابت دعوت او.

امام علي(عليه السلام) بعد از پايان جنگ «جمل»، نامه ای براى مردم كوفه نوشت که محتواى آن قدردانى از زحمات آنان نسبت به اسلام و اهل بيت پيغمبر اكرم(صلی الله عليه وآله) است؛ زيرا دعوت امام علي(عليه السلام) را پذيرفته بودند و در جنگ با شورشيان و طغيانگرانِ جمل، پايمردى به خرج داده بودند. امام(عليه السلام) در اين نامه خطاب به اهل كوفه براى آنها دعا مى كند و از خدمات و زحمات آنها سپاسگزارى مى نمايد و آنها را به چند وصف مهم توصيف مى كند و مى فرمايد: (خداوند به شما اهل اين شهر [كوفه] از سوى اهل بيت پيامبرتان پاداش دهد؛ بهترين پاداشى كه به فرمانبران خود و سپاسگزاران نعمت هايش عطا مى كند؛ زيرا شما فرمان مرا شنيديد و اطاعت كرديد، دعوت شديد و اجابت نموديد)؛ «وَ جَزَاكُمُ اللهُ مِنْ أَهْلِ مِصْرٍ عَنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ أَحْسَنَ مَا يَجْزِي الْعَامِلِينَ بِطَاعَتِهِ، وَ الشَّاكِرِينَ لِنِعْمَتِهِ، فَقَدْ سَمِعْتُمْ وَ أَطَعْتُمْ، وَ دُعِيتُمْ فَأَجَبْتُمْ».
روشن است كه مخاطب در اين نامه اهل كوفه هستند همان طور كه مرحوم سيّد رضى در عنوان خطبه نگاشته و شواهد نيز نشان مى دهد؛ زيرا اهل بصره غالباً به لشكر طلحه و زبير پيوستند و در خطبه هاى ديگرِ نهج البلاغه نكوهش شده اند(1) و اين اهل كوفه بوده اند كه دعوت امام(عليه السلام) را اجابت كردند و سر بر فرمانش نهادند و شايسته تشكر بودند.
تعبير به «عَنْ أهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ»، اشاره به اين است كه قيام شما مردم نه تنها حمايت از اسلام و قرآن بود؛ بلكه حمايت از اهل بيت(عليهم السلام) نيز محسوب مى شد و اين ثواب مضاعفى براى شما مى آورد.
امام(عليه السلام) در اين نامه، اوصاف پنج گانه اى براى مردم كوفه بيان كرده كه شايستگى آنها را براى اين دعا نشان مى دهد: نخست عمل به طاعت الهى، دوم اداى شكر نعمت هاى او، سوم گوش فرا دادن به فرمان، چهارم اطاعت فرمان امام(عليه السلام) و پنجم اجابت دعوت او كه در واقع تعبيرات مختلفى از يك حقيقت است.(2)