آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با اشاره به خلقت شگفت انگیز پرندگان می فرماید: «پرندگان مسخّر فرمان اويند، خداوند شماره پرها و نفس هاى آنها را احصا كرده، پاهاى بعضى را براى حركت در آب محكم ساخته و پاى گروهى را براى خشكى، براى هر كدام غذاي مناسب و خاصّى مقدّر فرموده و اصناف آنها را شماره نموده، هر يك را به نامى فرا خوانده و روزيش را برعهده گرفته است» و براستی خلقت شگفت انگیز پرندگان، انسان را در برابر عظمت پروردگار مات و مبهوت مى سازد.

امام علي(علیه السلام) در فرازی از خطبه 185 «نهج البلاغه» به بخشى از مخلوقات شگفت انگيز خدا، يعنى پرندگان مى پردازد كه به راستى از عجايب خلقتند. نه تنها از اين جهت كه برخلاف جاذبه زمين به آسمان پرواز مى كنند و با سرعت عجيب و فوق العاده اى به هر سو مى روند؛ بلكه ساختمان آنها از جهات مختلف جنبه استثنايى دارد. حضرت مى فرمايد: (پرندگان، مسخّر فرمان اويند)؛ «اَلطَّيْرُ مُسَخَّرَةٌ لِاَمْرِهِ». اين جمله برگرفته از آيه شريفه «أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِى جَوِّ السَّمَاءِ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا اللهُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ»(1)؛ (آيا آنها به پرندگانى كه بر فراز آسمان نگه داشته شده اند نظر نيفكندند؟ هيچ كس جز خدا آنها را نگاه نمى دارد، در اين امر، نشانه هايى [از عظمت و قدرت خدا] است براى كسانى كه ايمان مى آورند).
آنگاه به شرح بيشترى درباره پرندگان پرداخته و به چند نكته مهم اشاره مى كند و مى فرمايد: (خداوند شماره پرها و نفس هاى آنها را احصا كرده، پاهاى بعضى را براى حركت درون آب محكم ساخته، و پاى گروهى را براى خشكى و براى هر كدام غذايي مناسب و خاصّى مقدّر فرموده و اصناف آنها را شماره نموده [و هر يك را به شكل خاصّى آفريده است] اين كلاغ است و آن عقاب، و اين كبوتر است و آن شترمرغ، هر يك را به نامى فرا خوانده و روزيش را برعهده گرفته است)؛ «أَحْصَى عَدَدَ الرِّيشِ(2) مِنْهَا وَ النَّفَسَ، وَ أَرْسَى(3) قَوَائِمَهَا عَلَى النَّدَى(4) وَ الْيَبَسِ؛ وَ قَدَّرَ أَقْوَاتَهَا، وَ أَحْصَى أَجْنَاسَهَا. فَهذَا غُرَابٌ وَ هذا عُقَابٌ. وَ هذَا حَمَامٌ وَ هذَا نَعَامٌ؛ دَعَا كُلَّ طَائِر بِاسْمِهِ، وَ كَفَلَ لَهُ بِرِزْقِهِ».
امام(عليه السلام) در اين عبارات به نكات زيبايى اشاره مى كند. پرهاى پرندگان از شگفت انگيزترين بخش هاى آنهاست؛ هر كدام شبيه نهال زيبايى است كه ريشه اش در گوشت بدن او به طور سطحى فرو رفته و شاخ و برگ ها به صورت منظم از آن روييده و با چينش مخصوص در اطراف سر، گلو، بال ها و سينه ها روى هم قرار گرفته است و هر يك از آنها كه بيفتد نهال ديگرى به جاى آن مى رويد. لطافت آن عجيب و رنگ آميزى آن عجيب تر است.
سپس به پاهاى آنها اشاره مى كند كه بعضى براى خشكى ساخته شده، كوتاه و محكم و بعضى براى استفاده در كنار درياها و نهرها، بلند و كشيده كه با گردن بلندى همراه است و به حيوان اجازه مى دهد غذاى خود را از درون آب بگيرد. آنگاه به مواد غذايى آنها اشاره مى كند كه براى هر يك سهمى از دانه هاى غذايى و غير آن قائل شده است و جالب اينكه هيچ يك از پرندگان دندانى براى خرد كردن اين دانه ها ندارند. در عوض معده اى به آنها داده (كه در عربى به آن «قانصه» مى گويند) بسيار پر حرارت و داغ كه با ترشحات مناسب، دانه ها را نرم و قابل جذب مى كند و چون به جهت وجود دشمنان مختلف، وقت زيادى براى برچيدن دانه ندارد، خداوند عضو ديگرى به آنها داده به نام چينه دان (كه در عربى به آن «حوصله» مى گويند) و مانند كيسه اى است براى جمع آورى سريع دانه ها تا به هنگام فرصت به طور تدريجى به سنگدان منتقل كند و آن را هضم و جذب نمايد.
آنگاه به انواع گوناگون و كاملا متفاوت پرندگان اشاره مى كند كه هر يك ساختمانى مخصوص خود و برنامه هاى ويژه اى در زندگى دارند؛ از كلاغ ها گرفته تا عقاب ها و از كبوترها تا شترمرغ ها و عجايب آفرينش در آنها به قدرى زياد است كه انسان را مبهوت مى كند. بزرگ است خداوندى كه اين همه موجودات را به صورت هاى مختلف آفريده است.(5)