آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در رابطه با اراده خداوند می فرماید: «هر گاه اراده چيزى كند، مى گويد: موجود باش و بلادرنگ موجود مى شود». اوامر خداوند همانند فعل اوست، تا اراده چيزى كند بلافاصله موجود مى شود. اگر اراده كند تا كائنات در يك لحظه موجود شوند در همان يك لحظه ايجاد مى شوند و اگر اراده كند به طور تدريجى و در طول هزاران سال يا ميليون ها سال به وجود آيند بى كم و كاست همان خواهد شد.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 186 «نهج البلاغه» مى فرمايد: (هر گاه اراده چيزى كند، مى گويد: موجود باش و بلادرنگ موجود مى شود، نه به اين معنا كه صدايى از او در گوش ها بنشيند يا فريادى شنيده شود، بلكه سخن خداوند همان كارى است كه ايجاد مى كند و صورت مى بخشد و پيش از آن چيزى وجود نداشته و اگر پيش از آن چيزى از ازل وجود داشت خدا معبود دوم بود)؛ «يَقُولُ لِمَنْ أَرَادَ كَوْنَهُ:(كُنْ فَيَكُونُ)(1)، لَا بِصَوْتٍ يَقْرَعُ، وَ لَا بِنِدَاءٍ يُسْمَعُ؛ وَ إِنَّمَا كَلَامُهُ سُبْحَانَهُ فِعْلٌ مِنْهُ أَنْشَأَهُ وَ مَثَّلَهُ، لَمْ يَكُنْ مِنْ قَبْلِ ذلِكَ كَائِناً، وَ لَوْ كَانَ قَدِيماً لَكَانَ إِلهاً ثَانِياً».
مقصود امام(عليه السلام) از اين سخن اين است كه جمله «كُنْ فَيَكُونُ» كه در آيات قرآن مجيد آمده به معناى فرمانى لفظى، مانند فرمان رؤسا و پادشاهان به زيردستان خود نيست كه الفاظى بر زبان مى رانند و در گوش مخاطبين مى نشيند و گاه كه اصرار بر چيزى دارند فرياد مى كشند كه تا فاصله زيادى فريادشان شنيده مى شود؛ بلكه اوامر خداوند همان فرمان تكوينى او و به تعبير ديگر فعل است، تا اراده چيزى كند (اراده نيز به معناى علم به نظام اصلح است) بى درنگ موجود مى شود، اگر اراده كند كائنات در يك لحظه موجود شوند در همان يك لحظه آسمان و زمين و ستارگان و كهكشان ها ايجاد مى شوند و اگر اراده كند به طور تدريجى در هزار سال يا ميليون ها سال به وجود آيند بى كم و كاست همان خواهد شد.
در ضمن، فعل خداوند كه همان آفرينش موجودات است بر اساس شبيه سازى قبلى هرگز نبوده است؛ زيرا اگر چنين باشد مفهوم آن تعدّد وجود ازلى و تعدّد خداوند و معبود خواهد بود و همان گونه كه در بحث هاى توحيدى آمده تعدّد در اين مورد محال است؛ زيرا وجود نامتناهى و نامحدود از هر جهت، تعدّد نمى پذيرد.(2)