پاسخ اجمالی:
اولا: انتساب برخی از نام ها به آن بانو ثابت نشده است. ثانیا: اینکه افراد به نام ها یا القاب متعددی معروف باشند مطلب عجیبی نیست و در بسیاری از جوامع، خصوصا بین اعراب معمول بوده است.ثالثا: بررسی معانی این القاب و نام ها نشان می دهد بسیاری از آنها متناسب با ویژگی های مادر آن حضرت در مراحل مختلف حیاتش انتخاب شده است. رابعا: لزوم پنهان بودن ولادت امام زمان(عج) برای امنیت جان شان، اقتضای چنین تعددی را در نام آن بانو داشت.
به هر حال آنچه بعداز تتبع احادیث و نقل های تاریخی روشن می شود این است که وجود نام ها و القاب متعدد درباره آن بانوی مکرم، به هیچ وجه نمی تواند اصل ولادت آن حضرت را که با دلایل و نقل های حدیثی و تاریخی روشن و متقن ثابت شده، مخدوش کند. چنین بهانه جویی هایی از سوی مخالفین همچون قطرات شبنمی که در برابر شور و حرارت خورشید صبحگاهی، بخار می گردد و از بین می رود.
پاسخ تفصیلی:
در منابع روایی، درباره مادر حضرت ولیعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نام های متعددی ذکر شده است. برای مثال در کتاب «کمال الدین و تمام النعمه» می خوانیم: «وُلِدَ الْخَلَفُ الْمَهْدِيُّ ص يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ أُمُّهُ رَيْحَانَةُ وَ يُقَالُ لَهَا نَرْجِسُ وَ يُقَالُ لَهَا صَقِيلُ وَ يُقَالُ لَهَا سَوْسَنُ إِلَّا أَنَّهُ قِيلَ بِسَبَبِ الْحَمْلِ صَقِيل»(1)؛ (حضرت مهدى(عجل الله تعالى فرجه الشريف) روز جمعه متولد شد، نام مادرش ريحانه بود به او نرجس گفته مى شد و بعضى گفته اند مادرش صيقل است و گفته اند كه سوسن است؛ مگر اين كه برخى گفته اند به خاطر فرزندى كه باردار بوده، صقيل [نورانى، روشن و براق] نامگذارى شده است). در همین منبع و ضمن روایت داستانی طولانی راجع به ملیت رومی مادر آن حضرت و چگونگی تزویج ایشان با امام حسن عسکری(علیه السلام)، اشاره شده که نام وی «ملیکه» بوده است.(2)
نیز در کتاب «الکافی» از پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) درباره آن حضرت نقل شده که «یأتِی [بِأَبِي] ابْنُ خِيَرَةِ الْإِمَاءِ ابْنُ النُّوبِيَّةِ الطَّيِّبَةِ الْفَمِ الْمُنْتَجَبَةِ الرَّحِمِ...»(3)؛ (می آید پسر بهترین کنیزان، فرزند کنیز نوبی نژاد خوش دهن و خوش رحم [یعنی صاحب دهان پاک و زاینده فرزند نجیب]). نیز در برخی از منابع دیگر، نام هایی چون حدیثه، حکیمه، ملیکه، خَمط(4)، ماریه، نسیم، ورداس(5) و حتی مریم بنت زید العلویه(6) هم برای ایشان ذکر شده است.
همین نام های متعدد و اختلاف در تعیین آن سبب شده که عده ای آن را دلیلی بر ضعف حقیقت ولادت آن حضرت بدانند. برای مثال می بینیم که احسان الهي ظهير، به عنوان یکی از سلفی های بسیار متعصب و ضد شیعه پاکستانی، با طرح این موضوع در کتاب خود «الشيعة والتشيع فرق و تاريخ»(7)؛ علیه مهدویت و تولد آن حضرت، شبهه پراکنی کرده است.
در پاسخ به این سؤال می گوییم که:
اولا: انتساب برخی از این نام ها به مادر امام زمان از ضعف در دلالت یا سند رنج می برد. برای مثال می بینیم که در حدیث نبوی نقل شده در کتاب اصول کافی، تنها به ملیت و نژاد (نوبی نژاد بودن) آن زن اشاره شده و چیزی درباره اسمش گفته نشده و یا مثلا می بینیم که اولین منبعی که در آن «حکیمه» به عنوان نام مادر امام زمان ذکر شده، کتاب «مطالب السؤول» محمد بن طلحه شافعی است(8) و بعدها چند منبع شیعه نیز این موضوع را به نقل از او ذکر کرده اند.(9) با این حال این نکته مشهود است که محمدبن طلحه شافعی برای ذکر نام «حکیمه» برای نامیدن مادر آن حضرت نه دلیلی آورده و نه قائلی ذکر کرده و بنابراین نظر او ارزشی ندارد.
ثانیا: اینکه افراد به نام ها یا القاب متعددی معروف باشند مطلب عجیبی نیست و در بسیاری از جوامع خصوصا بین اعراب معمول بوده است. بسیاری از مردم علاوه بر اینکه با نام اولیه شان که در کودکی بر آنها نهاده شده شناخته می شدند، در گذر سال ها و با کسب جایگاه های متعدد، با کنیه و القاب متفاوتی نیز معروف می شدند. با این حال این موضوع به هیچ وجه موجب تشکیک در اصل هویت آنها نمی گشت. مثال های فراوانی برای حقیقت تاریخی می توان پیدا کرد. مثلا خود پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) با نام ها و القاب و کنیه های متعددی چون احمد، محمود، محمد، ابوالقاسم، داعی و... شناخته می شدند، یا مثلا در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) به خاطر جایگاه و شخصیت فوق العاده شان نزد خداوند اسامی متعددی چون صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، رضیه، مرضیه، محدثه و... داشت(10)، یا در منابع تاریخی می خوانیم که یکی از همسران پیامبر به نام «ام حبیبه» نام هایی چون «هند» و «رمله» نیز داشت.(11)
ثالثا: بررسی معانی القاب و نام های مادر امام زمان(عج) نشان می دهد بسیاری از آنها متناسب با ویژگی های آن بانو در مراحل مختلف حیاتش انتخاب شده است. برای مثال می بینیم که علامه مجلسی در توضیح چرایی انتساب عنوان «صیقل» به ایشان، می نویسد: «چون [مادر امام زمان] به آن حضرت باردار بود او را صيقل ناميدند؛ روشنى و نورى بوده كه از آن بانو به دليل حمل نور امامت ساطع مى شده است؛ همان طور وقتى مى گويند فلانى شمشير را صيقل داد به علت درخشش آن است، بعيد نيست كه منظور، وصف جمال آن بانو باشد».(12) نیز گفته شده تعدد نام ها به این دلیل است که در فرهنگ عربیِ آن دوران، تعدد نام برای کنیزان مرسوم بوده و بیشتر از اسامی گل‌ها استفاده می‌شده است.(13)
رابعا: شرایط خاص زمان ولادت حضرت ولی عصر(علیه السلام) - که مانند شرایط زمان ولادت موسی بن عمران بوده و ستمگران در جستجوی آن حضرت برای کشتن شان بودند – ایجاب می کرده که با انحراف جاسوسان حکومت طاغوت عباسی وقت، مادر امام زمان با نام های متعددی معرفی شود تا ظالمان قادر به تشخیص ایشان از میان کنیزان متعدد امام عسکری(علیه السلام) نگردند و این ولادت با برکت مخفی بماند.(14) این تدبیری الهی بود. مانند اینکه به امر الهی اثر حمل تا لحظه وضع حمل در حضرت نرجس مشهود نبود. حاكمان عباسى از هر راه ممكن، آن حضرت را زیر نظر داشتند و كنترل مى كردند. آنان شنیده بودند كه امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) فرزند امام عسكرى(علیه السلام) است. از این رو، مى كوشیدند تا به آن حضرت دسترسى پیدا كنند و او را به قتل برسانند. به همین جهت، امام حسن عسكرى(علیه السلام) ولادت حضرت مهدى(علیه السلام) را مخفى كرده بود و غیر از نزدیكان آن حضرت، دیگران افتخار زیارت آن امام را پیدا نكردند.(15)
به هر حال آنچه بعداز تتبع این احادیث و نقل های تاریخی روشن می شود این است که وجود نام ها و القاب متعدد درباره آن بانوی مکرم، به هیچ وجه نمی تواند اصل ولادت آن حضرت را که با دلایل و نقل های حدیثی و تاریخی روشن و متقن ثابت شده، مخدوش کند. چنین بهانه جویی هایی از سوی مخالفین همچون قطرات شبنمی که در برابر شور و حرارت خورشید صبحگاهی، بخار می گردد و از بین می رود.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.