آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره افراد «ملول» و «زودرنج» می فرماید: «به انسانى كه ملول و رنجيده خاطر است اعتماد مكن»؛ زیرا نشاط عمل در آنها از بین رفته و منتظر بهانه اى برای فرار از كار هستند و هرگز نمى توان استقامت لازم برای پيشرفت را از آنها انتظار داشت. از سویی گاه به افراد زودرنج نیز ملول می گویند. که آن هم واقعيتى است و اعتماد به آنان بسيار مشكل است، زیرا ممکن است در گرماگرم كار و انجام برنامه، از اندك چيزى آزرده خاطر شده و همه چيز را رها سازند. از این رو هر دو تفسير، بيان واقعيتی انكارناپذير است.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از حکمت 211 «نهج البلاغه» مى فرمايد: (به انسانى كه ملول و رنجيده خاطر است اعتماد مكن)؛ «وَ لاَ تَأْمَنَنَّ مَلُولاً»؛ زیرا افرادى كه به هر دليل رنجيده خاطر شده اند، نشاط عمل در آنها مرده، به همين دليل نمى توان به آنها اعتماد كرد. آنها منتظر بهانه اى هستند تا از كار فرار كنند و هرگز نمى توان استقامت و پشتكار را كه لازمه پيشرفت است از آنها انتظار داشت.
مرحوم علامه شوشترى در «شرح نهج البلاغه»، در شرح این سخن داستان جنگ صفين را ذکر کرده كه بر اثر طولانى شدن جنگ عده زيادى ملول، رنجيده و خسته شده بودند و منتظر بهانه اى بودند تا جنگ را رها كنند؛ از اين رو به مجرد اين كه دشمن قرآن ها را بر سر نيزه ها كرد دست از جنگِ در آستانه پيروزى كشيدند.(1) از سویی گاه ملول در اين جمله نورانى به افراد زودرنج تفسير شده است.(2) آن هم واقعيتى است كه اعتماد به افراد زودرنج بسيار مشكل است، چرا كه در گرماگرم كار و انجام برنامه، ممكن است از اندك چيزى آزرده خاطر شوند و همه چيز را رها سازند. هر كدام از اين دو تفسير را بپذيريم بيان واقعيت انكارناپذيرى است و جمع بين هر دو تفسير در مفهوم كلام امام(عليه السلام) نيز مانعى ندارد.
اين سخن را با حديثى از امام(عليه السلام) كه تكميل كننده كلام بالاست و در «غرر الحكم» آمده پايان مى دهيم: «لَا تَأمِنَنَّ مَلُولاً وَ إِن تَحَلّى بِالصِّلَةِ فَإِنَّهُ لَيْسَ فِى الْبَرْقِ الْخَاطِفِ مُسْتَمْتَعٌ لِمَنْ يَخُوضُ الظُّلْمَةَ»(3)؛ (به افراد رنجيده خاطر و زودرنج اعتماد نكن، هرچند دل او را با جايزه اى به دست آورى؛ زيرا برق جهنده [كه لحظه اى مى درخشد و خاموش مى شود] در شب تاريك قابل اعتماد نيست).(4)